ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΕΝΗΣ ΕΥΒΟΙΑΣ

Παίρνουμε ένα ποτήρι με νερό και ένα φλιτζάνι με λίγο λάδι. Σταυρώνουμε τον ματιασμένο, κρατώντας στο χέρι το ποτήρι με το νερό, ενώ συγχρόνως λέμε από μέσα μας τρεις φορές «Ιησούς Χριστός νικά κι όλα τα κακά σκορπά». Μετά, όταν το πούμε τρεις φορές αυτό, λέμε το «Πάτερ ημών». Όταν το πούμε και αυτό, βάζουμε το δάχτυλο μας μέσα στο φλιτζάνι με το λάδι και τις σταγόνες με το λάδι τις ρίχνουμε στο ποτήρι με το νερό. Όταν πέσουν πάνω στην επιφάνεια του νερού και όσο πάνε και ανοίγουν, τότε ξέρουμε ότι ο άλλος είναι ματιασμένος. Αν τις ρίξουμε και δεν ανοίξουν, τότε θα ξέρουμε ότι δεν είναι ματιασμένος. Άμα τύχει και ξεματιάσουμε τον άλλος χωρίς λάδι (π.χ. σε μία εκδρομή) ναι μεν θα ξεματιαστεί ο άλλος αλλά θα ματιαστούμε εμείς οι ίδιοι. Αν θέλουμε να μάθουμε σε κάποιον άλλον να ξεματιάζει, θα πρέπει να πούμε πρώτα πως ξεματιάζουμε, σε άντρα ή αγόρι και ύστερα να το μάθει ο άλλος ή η άλλη. Αν είναι άντρας μπορούμε να το πούμε κατευθείαν.

Αν πάλι το ξέρει ο άντρας και θέλει να το μάθει ένας ή μία άλλη, μπορεί να το πει κατευθείαν. Μπορούμε να ξέρουμε λίγο πολύ αν κάποιος μπορεί να είναι ματιασμένος αν έχει ζαλάδες κι αν κάθε ώρα και στιγμή χασμουριέται. Παραπάνω γράφω ότι μπορεί να ξεματιάσουμε και χωρίς λάδι. Αυτό γίνεται ως εξής: σχηματίζουμε το χέρι μας όπως όταν κάνουμε το σταυρό μας και σταυρώνουμε τον άλλον λέγοντας από μέσα μας αυτά που γράφω παραπάνω. Μόλις τελειώσουμε, φτύνουμε το ματιασμένο και θα καταλάβουμε αν είναι ματιασμένος, αν σε όλη τη διάρκεια του ξεματιάσματος, χασμουρηθεί ο ματιασμένος ή εμείς. Όταν τελειώσουμε το ξεμάτιασμα - γράφω παραπάνω - φτύνουμε το ματιασμένο και λέμε.

«Φτου να μην σε ματιάσω».

Αποστολία Χαλίλη

Κοντά στα σύνορα Στενής-Στροπώνων υπάρχει η θρυλική Βρύση του Δεσπότη.

Αναφέρεται στο διήγημα «Μαρούσα η Στροπωνιάτισσα» σαν τόπος συνάντησης του Γιάννου και της Μαρούσας.

Επίσης είναι και το σημείο που ο Γάλλος περιηγητής άκουσε την αφήγηση της ιστορίας.

Σήμερα αυτή η Βρύση είναι σκεπασμένη από τα βρύα και την βλάστηση και είναι δύσκολο να τη βρει κάποιος.

Παλαιότερα όποιος πέρναγε από εκεί και έσκυβε να ξεδιψάσει από το παγωμένο νερό, «όφειλε» να βγάλει από το ρούχο του μια κλωστή και να την αφήσει σε μια μικρή γούρνα πάνω από την πηγή. Οι κλωστές ήταν τόσες πολλές που σίγουρα κανένας δεν το ξέχναγε. Σε διαφορετική περίπτωση ήταν σίγουροι ότι όποιος το ξέχναγε θα πάθαινε κρύωμα και συνάχι.

Το μέρος που θεωρείται το πιο στοιχειωμένο για τους κατοίκους της περιοχής μας. Στο δρόμο Στενής-Καμπιών στη μέση της διαδρομής υπάρχει η περιοχή Τσαγιούς. Πολύ πιθανό η λέξη να είναι παραφθορά από τις λέξεις "στους Αγίους"

Μέρος του τοιχίου του αρχαίου Ναού στους Τσαγιούς

Στο σημείο αυτό σύμφωνα με Βέλγο αρχαιολόγο ήταν ναός του Απόλλωνα κατά την αρχαιότητα, σύμφωνα με την επιγραφή που βρήκε, το τείχος που υπάρχει ακόμα και σήμερα όπως μου είχε πει κάποτε ο Θεόδωρος Σκούρας, είναι ελληνιστικής περιόδου και σύμφωνα με την ονομασία όπως αναφέρθηκε από κάποιον άλλον, μπορεί να υπήρχε ναός για πολλούς Αγίους.

Οι μαρτυρίες είναι πάρα πολλές ακόμα και σήμερα. Από ωραίες γυναίκες όμορφες σαν νεράιδες που μόλις δουν φωτιά εξαϋλώνονται έως και τελετές σολομωνικής που κατέβαιναν οι διάολοι. 

Όπως λένε ακόμα και σήμερα κάποιοι από αυτά που μπορείς να δεις σε αυτό το σημείο μπορεί να ασπρίσουν τα μαλλιά σου και να στραβώσει το σαγόνι σου.

Γ.ΜΗΤΑΚΗΣ

31/8 ΕΩΣ 2/9

Την 1 Σεπτεμβρίου αρχίζει το γεωργικό αλλά και το εκκλησιαστικό έτος. Για την Στενή αλλά και όλες τις αγροτικές κοινωνίες η 1 του Τρυγητή είναι ένα είδος Πρωτοχρονιάς. Τέλος του μήνα οι γεωργοί έπαιρναν τα βόδια τους από τα βουκολιά και άρχιζαν τις προετοιμασίες για τη σπορά. Ακολουθεί ένας χρόνος με πάρα πολλές αγροτικές εργασίες από τις οποίες εξαρτώταν η επιβίωση τους. Για την Στενή και τα γύρω χωριά η χρονιά ξεκίναγε με το παζάρι της Κάτω Στενής.

ΤΟ ΠΑΖΑΡΙ

Με Βασιλικό Διάταγμα Φ.Ε.Κ. 14/14-3-1873 συστάθηκε εμποροπανήγυρη στη Στενή κάθε 2 Μαΐου στη θέση Άγιος Αθανάσιος. Η περιοχή γύρω από την εκκλησία είναι ο πρώτος οικισμός που δημιούργησαν οι Στενιώτες όταν άρχισαν να οικίζουν την περιοχή που λέγεται σήμερα Κάτω Στενή.

Δυο ήταν οι λόγοι που έκαναν κάποιους  Στενιώτες να κατέβουν χαμηλότερα. Ο πρώτος λόγος ήταν ότι ήθελαν να βρίσκονται κοντά στις καλλιέργειες τους. Ο δεύτερος λόγος η στενότητα χώρου στο Χωριό. «Πάμ' στου χουριό» είναι μια έκφραση που χρησιμοποιούν ακόμα και σήμερα οι Κατωχωρίτες όταν θέλουν να ανέβουν στην Πάνω Στενή. Δίπλα στον Άγιο Αθανάσιο είχε κτιστεί και το πρώτο σχολείο του οικισμού.

Με Β.Δ. Φ.Ε.Κ.121/29-9-1882 η εμποροπανήγυρη μεταφέρεται στο νέο χωριό των Ταξιαρχών, «τη δώθε γειτονιά» και αυτό είναι το πρώτο επίσημο όνομα της Κάτω Στενής. Ο Άγιος Ταξιάρχης αποτελεί το κοιμητήριο του νέου χωριού. Δίπλα από την εκκλησία υπάρχουν τα αλώνια του χωριού και αρκετά μεγάλος χώρος για να φιλοξενήσει και την ζωοπανήγυρη. Η διάρκεια του παζαριού ορίζεται από τις 29 Αυγούστου έως την 1 Σεπτέμβρη.

Για πολλά χρόνια το παζάρι απετέλεσε το κέντρο της οικονομικής ζωής του τόπου. Οι κάτοικοι όλων των χωριών της περιοχής αγόραζαν τα πράγματα που θα χρειάζονταν τον επόμενο χρόνο και πουλούσαν πολλά πράγματα από την παραγωγή τους. Ακόμα και σήμερα που οι ανάγκες των αποστάσεων που είχαν δημιουργήσει το παζάρι έχουν εκλείψει όλες οι γυναίκες των χωριών βάζουν «κάτι στην άκρη» όλο το χρόνο για να ψωνίσουν απ' το παζάρι και να το διατηρήσουν.

Από το παζάρι της Κάτω Στενής

Κάποτε τα ζωοπάζαρα αποτελούσαν το μεγαλύτερο μέρος ενός παζαριού, αφού κάλυπτε τεράστια έκταση, ενώ οι παράγκες ήταν λίγες. Όποιος ήθελε να αγοράσει ή να πουλήσει ζώα από όλη την κεντρική Εύβοια και αλλού, ερχόταν στο παζάρι της Κάτω Στενής. ‘‘Φασαριόζικο'' όπως όλα τα παζάρια από τις έντονες συζητήσεις πωλητών και αγοραστών, τα βελάσματα των αρνιών, τα χλιμιντρίσματα των αλόγων και τα σκουξίματα των γουρουνιών. Οι τσοπάνηδες πουλούσαν αρνιά, κατσίκια, μαλλί και τυρί.