ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΕΝΗΣ ΕΥΒΟΙΑΣ

Γιάννης Μητάκης

Όταν ακόμα δεν είχαν εφευρεθεί τα σύγχρονα μέσα επικοινωνίας, η ανθρώπινη επαφή ήταν άμεση και μόνο προσωπική. Στα καφενεία, στην πλατεία, στις γειτονιές, στα νυχτέρια, στους μύλους, στις βρύσες που έπαιρναν νερό, στο προαύλιο της εκκλησίας μετά την λειτουργία της Κυριακής, στα εξωκλήσια που γιόρταζαν, γίνονταν όλες οι καθημερινές κοινωνικές συναναστροφές.

Στα πανηγύρια και στις μεγάλες γιορτές η επικοινωνία διευρυνόταν, μιας και είχαν την ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με φίλους και συγγενείς από τα γειτονικά χωριά, να κουβεντιάσουν και να μάθουν τα νέα.

Στο παζάρι της Κάτω Στενής, της Παναγίας στην Πάνω Στενή, της Αναστασάς στον Πύργο στο Σκουντέρι, στον Άγιο Δημήτριο (ανήκει στη Λούτσα) γίνονταν τα μεγαλύτερα πανηγύρια της Στενής. Εκτός από αυτά συμμετείχαν και στα πανηγύρια των διπλανών χωριών, της Αγίας Κυριακής, της Αγιά–Σωτήρος στους Βούνους κ.α

Στη Στενή τα νυχτέρια γίνονταν στα σπίτια και λόγω των καιρικών συνθηκών, αυτή η περίοδος ήταν αρκετά μεγάλη. Εκεί οι γυναίκες έπλεκαν, έγνεθαν, αντάλλασσαν νέα και έλεγαν παραμύθια και ιστορίες. Εξαίρεση βέβαια για τις δουλειές όπως θα διαβάσετε και πάρα κάτω η Τετραδοσχολούσα και η Παρασκευοσχολούσα. Το καλοκαίρι αυτή η συνάθροιση μεταφερόταν σε εξωτερικούς χώρους και οι παρέες μεγάλωναν αρκετά. Άναβαν δαδιά για να φωτίζουν καλά. Το δαδί το έπαιρναν από το εξωτερικό µέρος του πεύκου που ήταν όλο ρετσίνα για να κρατάει. Στην Πάνω Στενή το µεγαλύτερο νυχτέρι γινόταν στου Μπερµπέση την αυλή (εκεί που είναι σήµερα ο φούρνος του Σιµιτζή), στην Κάτω Στενή «στου κονάκ’ τ’ Παρέα».

Σε όλες αυτές τις συναθροίσεις αντάλλασσαν τα νέα, έλεγαν ιστορίες, ανέκδοτα, παροιμίες, παραμύθια, κ.α. Κάποιες από αυτές τις διηγήσεις θα αναφέρουμε πάρα κάτω. Επίσης θα αναφέρουμε προλήψεις, ήθη και δεισιδαιμονίες.

 Γιάννης Μητάκης

Η αρμυροκουλούρα ζυμώνεται σε πολλά μέρη της Ελλάδας και τρώγεται ορισμένες μέρες, έπειτα από ολοήμερη νηστεία, όπως του Αγίου Ιωάννου (24 Ιουλίου) και συνηθέστερα την Καθαρή Δευτέρα από ανύπαντρες νέες. Πιστεύεται ότι στα όνειρα της νύχτας που ακολουθεί την κατανάλωση της αρμυροκουλούρας, η ενδιαφερόμενη θα δει το μέλλοντα σύζυγο.

Το αλεύρι το συγκεντρώνουν, φανερά ή κρυφά, συνήθως από τρία πρωτοστέφανα σπίτια και το ζυμώνουν και το ψήνουν κόρες που έχουν τους γονείς τους ή έγγαμες που οι άντρες τους ζουν. Η μια απ΄αυτές φέρνει το αλάτι, η δεύτερη το αλεύρι και η τρίτη το νερό, που πρέπει να είναι «αμίλητο».

Η ποσότητα από τα τρία είδη είναι η ίδια.

Η ερμηνεία του φαινομένου είναι φανερή. Με τη δίψα που προκαλεί το άφθονο αλάτι τα όνειρα τα σχετικά με τη δίψα που ταλαιπωρεί το μαντευόμενο άτομο είναι άφθονα. Από τη δίψα αυτή, είναι φυσικό να σπεύδουν να το απαλλάξουν πρόσωπα γνωστά και ανάμεσα σ΄αυτά το πρόσωπο για το οποίο ενδιαφέρεται ο μαντευόμενος.

Η ανακοίνωση αργότερα του ονείρου σε πρόσωπο συνδεόμενο με τον αγαπώμενο διευκολύνει τη δημιουργία ευνοϊκής ατμόσφαιρας για προσέγγιση.

Εκτός από την αρμυροκουλούρα υπήρχαν κι άλλοι τρόποι που η νέα «μάθαινε» αν θα παντρευτεί και με ποιον.

-Έβαζαν στην τσέπη του γαμπρού κουφέτα την ώρα της γαμήλιας τελετής και το βράδυ τα βάζανε κάτω από το μαξιλάρι τους και αυτόν που θα ονειρευτούνε θα τον παντρευτούν ή μπορούσε να δουν κάποιον άλλον με το ίδιο όνομα.

-Έπαιρναν στάρι κρυφά απ΄το καλάθι των Αγίων Θεοδώρων, το έβαζαν στο μαξιλάρι τους και θα παντρευόντουσαν αυτόν που στο όνειρο τους θα θερίζανε μαζί.

-Έγραφαν τα ονόματά τους στα παπούτσια της νύφης κι αν έσβηναν (μετά βέβαια την τελετή) θα πεντρευόντουσαν.

-Η νύφη όταν βγαίνει από την πόρτα του σπιτιού της για να πάει στην εκκλησία, ζβαρνάει (σέρνει) τα πόδια της για να τους παρασύρει όσες την ακολουθούν στο γάμο.

---

Με την πάροδο του χρόνου, πολλά από τα παλιά έθιμα και συνήθειες θα ξεχαστούν και είναι λίγοι αυτοί που τα γνωρίζουν. Συνήθως οι γεροντότεροι.

Γι αυτό αν γνωρίζετε κάτι σχετικό με παλιές συνήθειες και έθιμα κρατήστε τα ή δημοσιεύστε τα, γιατί τα γραπτά μένουν.

Γιάννης Γιαννούκος