Προλήψεις
Του δεσπότη η βρύση
Κοντά στα σύνορα Στενής-Στροπώνων, υπάρχει η θρυλική Βρύση του Δεσπότη. Αναφέρεται στο διήγημα Μαρούσα η Στροπωνιάτισσα σαν τόπος συνάντησης του Γιάννου και της Μαρούσας. Επίσης είναι και το σημείο που ο Γάλλος περιηγητής άκουσε την αφήγηση της ιστορίας.
Σήμερα αυτή η Βρύση είναι σκεπασμένη από τα βρύα και την βλάστηση και είναι δύσκολο να τη βρει κάποιος. Παλαιότερα όποιος πέρναγε από εκεί και έσκυβε να ξεδιψάσει από το παγωμένο νερό, «όφειλε» να βγάλει από το ρούχο του μια κλωστή και να την αφήσει σε μια μικρή γούρνα πάνω από την πηγή. Οι κλωστές ήταν τόσες πολλές που σίγουρα κανένας δεν το ξέχναγε. Σε διαφορετική περίπτωση ήταν σίγουροι ότι όποιος το ξέχναγε θα πάθαινε κρύωμα και συνάχι.
Τα δένδρα
Tα Δέντρα, «έχουνε ψυχή κι ακούνε και νιώθουνε… Γι’ αυτό, λένε, μια βολά που κοβ’ ένας ένα δέντρο, τ’ άκουγε που βόγγαγε κθε τσεκουριά που το βάραγε. Και το παράτησ’ ο άνθρωπος και το ‘βανε στα πόδια.».
Αυτοί που ζούσαν από το δάσος ή δίπλα σ' αυτό είχαν πάντα την άποψη ότι τα μεγάλα και αιωνόβια δέντρα είχαν ψυχή ή ότι ήταν στοιχειωμένα. Παλιά δοξασία χαμένη στα βάθη των αιώνων ακόμα και πριν από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, άγνωστο από πότε. Πολλοί γέροι, έως και πριν μερικές δεκαετίες απέφευγαν να μείνουν πολλή ώρα κάτω από ένα τέτοιο δέντρο ή να κοιμηθούν στον ίσκιο του. Όταν υλοτόμοι έκοβαν τέτοια δέντρα λόγω πλεονεξίας, οι υπόλοιποι περίμεναν ότι θα τους έβρισκε κάποια κατάρα και οι ιστορίες που λέγονται για ανθρώπους που αρρώστησαν ή σκοτώθηκαν ενώ έκοβαν το δέντρο είναι πολλές. Ακόμα και σήμερα πολλοί θεωρούν τέτοια δένδρα στοιχειωμένα και λέγονται και ιστορίες για τολμηρούς που δοκίμασαν να τα κόψουν αλλά δεν μπόρεσαν. Γνωστή ακόμα και σήμερα είναι η ιστορία του δέντρου στα σύνορα Στενής Καμπιών στα Γρηγόρια. Η παράδοση θέλει όταν οι υλοτόμοι έκοβαν ένα τέτοιο δέντρο να πέφτουν μπρούμυτα και να μην μιλάνε για να μην τους καταλάβει η οργισμένη ψυχή του δέντρου την ώρα που βγαίνει. Άλλοι έβαζαν μια πέτρα στον κορμό στη μέση που θα εμπόδιζε να βγει η ψυχή του
Η τετραδοσχολούσα και η παρασκευοσχολούσα
Δύο βραδιές την εβδομάδα ήταν αυτές που οι γυναίκες δεν έκαναν καμία δουλειά παρά μόνο παρέα στα νυχτέρια. Η Τετραδοσχολούσα και η Παρασκευοσχολούσα. Μετά το δείλι της Τρίτης και της Πέμπτης σταμάταγε κάθε δουλειά. Οι γυναίκες άφηναν στη άκρη το πλεχτό τους, το αδράχτι κ.λπ. Η Τετάρτη και η Παρασκευή που ξημέρωναν ήταν ημέρες που έπρεπε να σεβαστούν, η πιο ισχυρή ίσως πρόληψη της Στενής. Κάποτε ο Μπεληγιάννης (Κούτσουνος) ήταν στο λόγγο. Ξαφνικά ξεκινάει μια απότομη κακοκαιρία: Πρόλαβε να κρυφτεί σε μια κουφάλα καστανιάς. Έξαφνα παρουσιάζεται μπροστά του μια μαυροφόρα που παρά την κακοκαιρία ήταν πολύ ήρεμη: «Ξέρεις γιατί τη γλύτωσες», του είπε και απάντησε μόνη της, «επειδή δεν έχεις πάνω σου ούτε μια κλωστή Τετραδοσχολούσα και Παρασκευοσχολούσα».
Αν δεις στον ύπνο σου φλουριά
«Να πας να βρεις το θησαυρό που είναι θαμμένος στο χωράφι σου κοντά στα αλώνια δίπλα στη συκιά». Ένα τέτοιο όνειρο είχε δει παλιά συμπατριώτης μας και από τότε έχασε τον ύπνο του. Σύμφωνα με αυτά που είχε ακούσει δεν έπρεπε να μαρτυρήσει σε κανέναν τίποτα γιατί τα φλουριά θα γίνονταν κάρβουνα.
Επίσης έπρεπε να πάει νύχτα για να μην τον δουν. Ένας άλλος συμπατριώτης μας είχε δει ένα άλλο όνειρο. Να πας να βρεις τον θησαυρό που είναι θαμμένος εκεί με τον …τάδε. Ο ένας από τους δυο όμως θα μείνει εκεί». Αυτός ο συμπατριώτης μας έχασε τον ύπνο του για πολλά χρόνια και μάλλον δεν πήγε ποτέ για να ψάξει για το θησαυρό. Ιστορίες που διηγούνταν οι φιλόδοξοι χρυσοθήρες της περιοχής οι οποίοι σε αυτές τις περιπτώσεις έδιναν και μια συμβουλή: «Να μην τα πάρεις όλα τα φλουριά αλλά να αφήσεις και μερικά μέσα στο λάκκο που έσκαψες, να μην είσαι πλεονέχτης γιατί θα σε βρει κακό».
Βέβαια οι ιστορίες για κρυμμένους θησαυρούς δεν έχουν τέλος. Από τη γουρούνα με τα χρυσά γουρουνάκια, το μαύρο ποταμό και το θησαυρό του βασιλιά Λήλα εκεί που βγαίνουν τα δυο κανάλια στον ποταμό (για αυτά λένε ότι τα πήραν) προστέθηκαν και οι ιστορίες από το αντάρτικο. Ο απότομος πλουτισμός κάποιων θεριεύει αυτές τις ιστορίες και οι επίδοξοι χρυσοθήρες έχουν περάσει από κόσκινο όλη την περιοχή.
Γιάννης Μητάκης