.9. Απρίλης
Αν βρέξει ο Απρίλης δυο νερά
κι ο Μάης άλλο ένα
χαρά σ' εκείνο το γεωργό
πούχει πολλά σπαρμένα
ΠΡΩΤΑΠΡΙΛΙΑ
«Πρίτς Μαρτάκου μ', γειάσ Απριλάκουμ.
Να σ' μπεί τ' κατσικιού μ' του κερατάκ' στου κουλαράκοσ'».
Ευχαριστημένη από τον ανοιξιάτικο καιρό η γριά τσοπάνησα και ενώ έφευγε ο Μάρτης είπε αυτή την προσβλητική κουβέντα για το Μάρτη που έφευγε.
Ο Μάρτης οργίστηκε και δανείστηκε δυο ημέρες από τον Φλεβάρη και μια από τον Απρίλη για να εκδικηθεί τη γριά. Τις τρεις αυτές ημέρες έκανε τρομερό κρύο και παγετό. Η γριά βρισκόταν στην ύπαιθρο και δεν μπορούσε να φυλαχτεί πουθενά. Γύρισε το καζάνι ανάποδα και μπήκε από κάτω για να φυλαχτεί ώσπου στο τέλος πάγωσε.
Από τότε οι κτηνοτρόφοι σέβονται και φοβούνται το Μάρτη, ειδικά τις τελευταίες ημέρες που συνήθως κάνει παγωνιά. Τις τελευταίες αυτές ημέρες τις ονομάζουν «γριές ημέρες». Ο Μάρτης δανείστηκε τις ημέρες αλλά όταν έκανε τη δουλειά του δεν θέλησε να τις δώσει πίσω. Κράτησε τις δυο ημέρες του Φλεβάρη και από τότε ο Φλεβάρης λέγεται και Κουτσοφλέβαρος και έχει 28 ημέρες. Ο Απρίλης αυστηρός πήρε την ημέρα πίσω, την πρώτη του ημέρα η οποία όμως επειδή ήταν στον Μάρτη είχε κακομάθει στα ψέματα και έγινε η ημέρα που λένε όλοι ψέματα, η Πρωταπριλιά.
Ο Μάρτης είναι ένας μήνας ασταθής, που την μια μπορεί να ψοφάς από το κρύο και την άλλη να σκάζεις από την ζέστη: «ο μαρτς τ' μσή του ψουφάει κι τ΄ μση του βρουμάει.» ή «Μαρτς είνι μια κλαίει μια γιλάει» ή «Μάρτς γδάρτς και κακός παλουκοκάφτς» και μια και είναι μήνας παγαπόντης θέλει και να ανακατεύεται σε όλα: «Λείπ' ο Μάρτς απ' τ' Σαρακουστή.
Αϊ Γιώργης
Ο Άγιος Γεώργιος τροπαιοφόρος και μεγαλομάρτης, όμορφος και περήφανος, πάνω στο πολεμικό του άτι. Προστάτης των αδυνάτων και των κατατρεγμένων, τιμωρός των δυνατών και των καταπιεστών ενσαρκώνει όλα τα ιδανικά της ελληνικής φυλής από την αρχαιότητα έως και σήμερα. Με πολλά στοιχεία από τους ήρωες και τους ημίθεους της αρχαιότητας πάντα ήταν αντικείμενο λατρείας, κι έτσι έγινε ο πιο τραγουδισμένος άγιος. Η αντρειοσύνη και η λεβεντιά του έγινε πάνω στα ελληνικά λάβαρα σύμβολο του αγώνα για την ελευθερία.
Γιορτάζεται στις 23 Απριλίου εκτός κι αν το Πάσχα πέσει μετά τις 23 οπότε η γιορτή μεταφέρεται την Δευτέρα του Πάσχα. Εκκλησία του Αι Γιώργη υπήρχε στο Σκουντέρι. Δίπλα ακριβώς από το λιθοσωρό της παλιάς εκκλησίας ο Παναγιώτης Ντουμάνης έχτισε μια νέα. Είναι ο πιο τραγουδισμένος και αγαπημένος άγιος. Το τραγούδι του Αϊ Γιώργη στη Στενή υπάρχει σε δεκάδες παραλλαγές. Η παρά κάτω παραλλαγή είναι αυτή που έλεγε η Παρασκευή Γερακίνη και την κατέγραψε η εγγονή της Μαρικαίτη Μάλιαρη.
Αι Γιώργης
Άγιε Γιώργη αφέντη μου
κι αφέντη καβαλάρη
αρματωμένος με σπαθί
και με χρυσό κοντάρι.
Άγγελος είσαι στα θεριά
κι άγιος στη θεότη
παρακαλώ βοήθεια
άγιε στρατιώτη.
Από το άγριο θεριό
και δράκοντα μεγάλο
όπου του πήγαιναν άνθρωπο
κάθε πρωί και άλλον.
Αν δεν του πήγαιναν άνθρωπο
κάθε πρωί στην ώρα
κανέναν δεν άφηνε
νερό να πάει στη χώρα.
Τα μπουλένια ρίξανε
σε ποιον θέλουν να τύχουν
τα μπουλένια τύχανε
στη βασιλοπούλα
όπου την είχε η μάνα της
μια κι ακριβούλα.
Ο βασιλιάς σαν τ' άκουσε
πολύ του κακοφάνει
«όλο το βιός μου πάρτε μου
και το παιδί μου αφήστε».
Κόσμος συνταγματεύτηκε
στου βασιλιά την πόρτα
«εδώ μεις το παιδάκι σου
επαίρνουμε κι εσένα».
«Επάρτε το, στολίστε το
μα τι με τα λιθάρια
και με χρυσά και μ' αργυρά
και με μαργαριτάρια
και δώστε το στο δράκοντα
να τη γλυκομασήσει».
Στην άκρη 'κει του πηγαδιού
ρίξαν τις αλυσίδες
και δέσανε την έμορφη
που 'χε τις κορασίδες.
Αη Γιώργης συμβουλήθηκε
θέλει για να τη σώσει
από το άγριο θεριό
να την ελευθερώσει.
Το γρίβα του εκαβάλησε
και τον υποδετίζει
στην άκρη εκεί του πηγαδιού
πηγαίνει και καθίζει.
Η κόρη τον εκοίταξε
με δακρυσμένο βλέμμα
και παγωμένο αίμα.
Φύγε φύγε αφέντη μου
γιατί θα φάει κι εσένα
τούτο το άγριο θεριό
όπου θα φάει κι εμένα.
Άσε με κόρη μ' άσε με
λίγο ύπνο να πάρω
κι εγώ φονεύω το θεριό
και από 'δω σε βγάζω.
Σήκω σήκω αφέντη μου
για το νερό αφρίζει
κι ο δράκοντας τα δόντια του
για μένα τ' ακονίζει.
Άι Γιώργης εσηκώθηκε
σαν παραλογισμένος
και το κοντάρι άρπαξε
πως ήταν μαθημένος.
Μια κονταριά το χτύπησε
το παίρνει μες στο στόμα
και κατευθείς το ξάπλωσε
κάτω στη γη στο χώμα.
Σύρε κόρη μου μ' στο σπίτι σου
σύρε και στους γονείς σου
και πες τους πως σου γλύτωσα
σήμερα στη ζωή σου.
Ο βασιλιάς σαν τ' άκουσε
ο βασιλιάς το λέει
χαίρεται το παιδάκι μου
χαίρεται και το βιος μου
χαίρεται κι η κορώνα μου
πο'χω στην κεφαλή μου.
Χαίρεσαι το παιδάκι σου
χαίρεσαι και το βιος σου
χαίρεσαι και την κορώνα σου
πο'χεις στην κεφαλή σου.
Θέλεις να κάνεις χάρισμα
φτιάξε μια εκκλησία
και κάτσε και ζωγράφισε
Χριστό και Παναγία.
Στη δεξιά του τη μεριά
φτιάξε ένα καβαλάρη
αρματωμένο με σπαθί
και με χρυσό κοντάρι.
Άι Γιώργη το λένε τ' όνομά μ'
απ' την Καπαδοκία.
Παρασκευή Χαρ. Γερακίνη
ΤΑ ΠΕΡΙΒΟΛΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΑΜΠΟΛΕΣ
Απρίλη και όψιμα το Μάη έβαζαν περιβόλι. Κρεμμύδια, κολοκύθια, ντομάτες, πιπεριές, φασολάκια, πεπόνια, καρπούζια, μελιτζάνες.
Η ανάγκη αυτάρκειας όλων των νοικοκυριών έκανε πολύ σημαντική την καλλιέργεια των περιβολιών και πολύ χρήσιμο το νερό. Δυο φορές την εβδομάδα επιτρεπόταν να ποτίζουν τα περιβόλια Κυριακή και Πέμπτη, από τις αμπολές που έπαιρναν νερό από τις δέσεις των μύλων. Τις υπόλοιπες ημέρες το νερό το χρησιμοποιούσα οι μύλοι. Πολλές διαμάχες και καυγάδες είχαν γίνει για το νερό. Αν η καταπότα δεν ήταν σωστά κλεισμένη χανόταν το νερό κι έτσι οι μυλωνάδες αναγκάζονταν μόνοι τους να επιθεωρούν και να διορθώνουν τις διαρροές. Για την καλύτερη φύλαξη του νερού και την σωστή διανομή του υπεύθυνοι ήταν οι νεροκράτες. Με το τσαπί τους μοίραζαν το νερό και κράταγαν τη σειρά. Φασολάκια, ντομάτες, αγγούρια, κολοκυθάκια και άλλα κηπευτικά ήταν το συμπλήρωμα της διατροφής τους.
Η τελευταία αμπολή που φτιάχτηκε στη Στενή ήταν το 1955,ξεκίναγε από το Σταυράκι διέσχιζε την Κάτω Στενή και έφτανε ως τους Βούνους .
Η ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΗΣ ΠΑΤΑΤΑΣ
Από το 1940 έως το 1960, οι Στενιώτες άρχισαν να καλλιεργούν στο δάσος πατάτες. Οι μεγαλύτεροι παραγωγοί πατάτας ήταν ο Θάνος, ο Γερακίνης (Σκαρλάς), ο Ταγαράς. Καλλιεργούσαν σε όλο το δάσος στη Βαθύλακα, στη Ράχη, στη Μεσοράχη.
Γιάννης Μητάκης