Πούρνος
Το κείμενο βασίστηκε σε αφήγηση του Θανάση Γιαλού (Αλή-πασάς). Γεννήθηκε τη Δευτέρα 20 Μαΐου 1935 στη Στενή. Το πατρικό του είναι εκεί που είναι σήμερα το σουπερ μάρκετ Ντόβρου. Πηγαινοερχόταν από τη Στενή στον Πούρνο ώσπου το 1948 εγκαταστάθηκε μόνιμα στον Πούρνο. Αρχίζει λοιπόν την αφήγηση:
«Το πιο πιθανό είναι η ονομασία του χωριού να έγινε από τα πουρνάρια που είναι γεμάτη η περιοχή. Στον Πούρνο συναντιούνται το Καμπιώτικο ρέμα, το Στενιώτικο και το Καλαμαντάρι από το Μίστρο. Ο πιο παλιός οικισμός στην περιοχή, όπως έχω ακούσει ήταν η Μυρμηγκιόνα, στα Έρμα δεν ξέρω πόσο παλιά μπορεί να ήτανε. Μετά έχω ακούσει για ένα χωριό που το έλεγαν του Τσουλή το χωριό. Το Παλιοχώρι στην Πολυτύρα και απέναντι στα 500 μέτρα οι Μουριές με 2-3 σπίτια. Από όλα αυτά δεν έχει μείνει ούτε πέτρα. Την Πολυτύρα την είπαν έτσι γιατί έβγαζε πολύ τυρί. Εκεί είχαν το χειμαδιό και τσοπάνηδες από τη Στενή και τα Καμπιά. Οι Μπεληγιαναίοι, ο Παπαλάμπρος , ο Καρατζάς κ.α
Εκεί που πάει σήμερα ο δρόμος από τις Γίδες για Χαλκίδα είχαν τα λημέρια δυο ληστές. Ο Ρούσσης και ο Τούγκρας. Στην περιοχή αυτή που τότε υπήρχαν παρθένα και αδιάβατα δάση υπήρχαν τα ερείπια της εκκλησίας της Αγίας Αικατερίνης. Υπήρχε πριν λίγα χρόνια ακόμα του Ρούσση η Βρύση. Αυτοί οι λήσταρχοι έκλεβαν αυτούς που είχαν και πάντρευαν άπορα κορίτσια.
Ο τούρκος πασάς είχε μεγάλο σπίτι στη σημερινή θέση του χωριού. Δίπλα σε αυτό υπήρχαν άλλα τρία σπίτια. Στη σημερινή είσοδο του χωριού υπήρχαν δεκατρία σπίτια και έξι σπίτια στο Πέρα χωριό. Στο σπίτι του πασά είχα προλάβει να μείνω μικρός πριν το γκρεμίσουνε. Μεγάλο σπίτι με πάρα πολλά δωμάτια. Οι νερόμυλοι ήταν στου Καΐλα, στην Κρεμάλα κι ο παλιόμυλος. Οι άλλοι δυο μύλοι, αυτός που λέμε του σχολικού κλήρου και ο νέος μύλος μάλλον φτιάχτηκαν όταν έφυγε ο πασάς, δεν ξέρω!
Στην απογραφή του 1852 ο Πούρνος είχε 32 κατοίκους και η Πολυτύρα 38. Ο Κρούπης, ο Βούζης, ο Κορόζης, ο Μετοχιάτης, που είχε έρθει από το Μετόχι, ο Μαζαράκης από Μαυρόπουλο, ο κυρ-Νίκος Καμινιάρης που είχε έρθει από την Κύμη, ο Κοκκίνης από τα Αμπέλια ήταν εδώ όταν ήρθαν οι Στενιώτες, κάποιες από αυτές τις οικογένειες πρέπει να ήταν εδώ και επί πασά. Ο Κρούπης ήταν επιστάτης και αργότερα έφτιαξε το πρώτο καφενείο του Πούρνου. Όταν ήταν να πουλήσει ο τούρκος πασάς το τσιφλίκι μαζεύτηκαν 47 κληρούχοι Θεολογίτες κι έφτιαξαν συνεταιρισμό για να πάρουν το τσιφλίκι του πασά. Ανέθεσαν την υπόθεση στο Βαρατάσο ο οποίος ήταν δικηγόρος. Ο Βαρατάσος διαπραγματεύτηκε με τον πασά για τον εαυτό του και του πρόσφερε 30.000 γρόσια για 22.000 στρέμματα. Ο Βαρατάσος έκανε συμφωνία με τον πασά να του δώσει 15.000 γρόσια δηλαδή τα μισά και αν δεν φιλονικήσει με τα γύρω χωριά για την έκταση να του δώσει και τα υπόλοιπα, τα οποία μάλλον δεν έδωσε ποτέ.
Ο Βαρατάσος ήταν δικηγόρος ο οποίος ήταν πολύ φτωχός και κατάφερε να δημιουργήσει μια τεράστια περιουσία με τσιφλίκια στη Λάρισα, στον Πούρνο, στην Κέρκυρα, Κρήτη, Τζιτζιφιές, του Κοπανά στο Μπούρτζι και είχε στη Χαλκίδα το ξενοδοχείο Εύριπος. Ήταν πολύ φτωχός. Το επίθετο του ήταν Γεωργούσης. Όταν ήταν μικρός δούλευε σε λιοτρίβι. Κτύπαγε το άλογο για να φέρει γύρω τις πέτρες. Τότε του φώναζαν Βάρα Τάσο βάρα Τάσο. Είχε τέσσερα παιδιά. Τον Αλέκο, το Δημήτρη, την Ελένη και την Καλλιόπη.
Ο Βαρατάσος έβαλε επιστάτη τον Κωνσταντίνο Παπαγεωργίου (Ξυνιάρηδες το παρατσούκλι τους), γιο του Ξυνιαρομήτρου γνωστό του τσιφλικά από το άλλο τσιφλίκι του στη Θεσσαλία. Ο Ξυνιαρομήτρος ήταν πρωτοπαλίκαρο των τσιφλικάδων της Θεσσαλίας, ήξερε από εκεί τον Βαρατάσο και του πρότεινε το γιό του για επιστάτη.
Από τότε που ανέλαβε ο Παπαγεωργίου επιστάτης άρχισε να φέρνει Στενιώτες για να δουλέψουν στο τσιφλίκι. Δώδεκα οικογένειες από τη Στενή εγκαταστάθηκαν σταδιακά στον Πούρνο. Ο επιστάτης Παπαγεωργίου είχε παντρευτεί Γιαλίνα την αδερφή του Κολοφέσα, Παρασκευή. Από τους πρώτους Στενιώτες που ήρθαν στον Πούρνο ήταν οι Γιαλοί. Δυο διακλαδώσεις τους με τα παρατσούκλια Κολοφεσαίοι και Αληπασάδες.
Οι 12 οικογένειες που ήρθαν από την Στενή ήταν:
Μπεληγιάννης Κωνσταντίνος, Γιαλοί, Μακρής Αγγελής, Γιάννης Καμαριώτης, Κοντάκηδες Νίκος και Γιάννης, Αντώνης Ντούρμας (του Νταμάκη ο πατέρας), Κωνσταντίνος Τζίνης, Παπά-Δημήτρης Κυράνας (χειροτονήθηκε 4 Φεβρουαρίου 1928), Ρήγας Βαρτζής, αργότερα ήρθε ο Γιώργος Παπαναστασίου. Ο Μπεληγιάννης ήρθε για δασοφύλακας και ο Γιαλός για αγροφύλακας.
Μαζί με τους Στενιώτες λίγο πριν η λίγο μετά ήρθαν
Παναγιώτου (Κάλεσος) από Κύμη
Βεζύρης, από Κύμη
Μπίστας από Μαρκόπουλο Αττικής
Αργότερα ο Μήτρος Ντούρμας (Τσόπλας) τον σκότωσαν οι γερμανοί γιός του Κωνσταντέλου Ντούρμα πήρε την Τασά (Χαρτσίνα) από το Μονόδρυ που είχε συγγενείς στον Πούρνο.
Αγουρίδας από Πάλιουρα
Ο Αντώνης Ντέσκος είχε έρθει από την Ικαρία για να φτιάξει κάρβουνα και έμεινε.
Οι καλλιεργητές συμφωνούσαν με το Βαρατάσο πόσα στρέμματα ήθελαν να σπείρουν. Αυτός τους έδινε τα βόδια για να οργώσουν. Τα αλώνια ήταν εκεί που είναι σήμερα το γήπεδο του Πούρνου. Όταν αλώνιζαν ήταν εκεί και οι άνθρωποι του Βαρατάσου και η εφορία. Μόλις τέλειωνε το αλώνισμα το «τρίχιαζαν». Το έφραζαν με τριχιά. Κάποια φορά ο Κώστας Τζίνης είχε πάρει μόνο τρία ξάια. Αλλά υπήρχαν και οι περιπτώσεις που όταν αφαιρούσε ο Βαρατάσος και η εφορία το μερτικό τους κι αν χρωστούσες και λίγο από τον χειμώνα που είχες δανειστεί, σου έμεναν για να ταΐσεις το σπίτι σου μόνο τα…..άχυρα.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΗΤΑΚΗΣ
*Με τον νόμο «περί αποκαταστάσεως ακτημόνων καλλιεργητών» δημιουργήθηκε ο συνεταιρισμός αποκαταστάσεως ακτημόνων καλλιεργητών Πούρνου (ΣΑΑΚΠ). Στον συνεταιρισμό παραχωρήθηκαν 440 (στην πραγματικότητα μοιράστηκαν πολύ περισσότερα) στρέμματα προς τους καλλιεργητές Στενής το 1926 και η οριστική διανομή έγινε το 1931.
Ο Πούρνος έγινε κοινότητα τις 13 Ιουνίου 1947.’Εως τότε ανήκε στην κοινότητα Θεολόγου. Το 1947 το τσιφλίκι το μοίρασαν σε 7 μερίδια οι κληρονόμοι του Βαρατάσου. Τότε ένας από τους ιδιοκτήτες του τσιφλικιού Μάνος Περικλής, όταν φύγαμε από τον Θεολόγο και κάναμε δική μας κοινότητα, διόρισε πρόεδρο χωρίς εκλογές τον Κωνσταντίνο Μπελογιάννη. Το 1949 έγιναν εκλογές πρώτος πρόεδρος εκλεγμένος ο Γιώργος Παπαγεωργίου. Το 1952 επί Πλαστήρα έγινε απαλλοτρίωση και η διανομή έγινε το 1963. Οι μερίδες που μοιράστηκαν ήταν από 7 έως 30 στρέμματα στον κάθε μεριδιούχο
ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ
Της Αγίας Τριάδας.
Πούρνος
Συγκριτικά στοιχεία
1852 37 κάτοικοι
1951 326
Στενή
1852 644
1951 1422
Ο οικισμός ήκμασε τα χρόνια της Φραγκοκρατίας. Τα κτήματα του Πούρνου αποτελούσαν το φέουδο "vilam Prino" που ήταν στη δικαιοδοσία του Λατινικού Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας αναφέρεται το 1474 οικισμός με 22 σπίτια και το 1521 με 25 σπίτια.
Απογραφές
2001 399
1991 379
1981 327
1971 265
1961 339
1951 326
1940 241
1928 160
1920 148
1907 95
1896 102
1889 159
1879 34
