Γύρνα, φτερωτή του μύλου

Γύρνα φτερωτή του μύλου να περάσει το νερό,
μέριασε θολό ποτάμι να 'ρθει το συμπεθεριό,
έβγα στ' άσπρο σου μπαλκόνι φεγγαράκι μου χρυσό.

Τραγουδάνε τα νιογάμπρια και περνάν τον ποταμό,
λάμπει στο χορτάρι η πάχνη, φτάνει το συμπεθεριό.
Μέλι θα γιομίσει τώρα κάθε μύγδαλο πικρό.

Γύρνα φτερωτή του μύλου να περάσει το νεράκι
απ' τον ποταμό που λάμπει να 'ρθει το συμπεθεριό,
έβγα στ' άσπρο σου μπαλκόνι φεγγαράκι μου χρυσό

Στίχοι: Νίκος Γκάτσος

ΑΠΟ ΤΑ ΒΑΘΗ ΤΩΝ ΑΙΩΝΩΝ

Από τότε που οι άνθρωποι δημιούργησαν τις πρώτες οργανωμένες κοινωνίες και άρχισαν να καλλιεργούν την γη, πολύ γρήγορα κατάλαβαν την ανάγκη επεξεργασίας των σιτηρών και έψαχναν τρόπους να τα καταφέρουν. Η λέξη ψωμί ετυμολογικά προέρχεται από το ρήμα ψώω δηλαδή τρίβω, αλέθω.

Πρώτο εργαλείο άλεσης ήταν μια κοίλη επιφάνεια, όπου τοποθετούσαν τους σπόρους και τους κτυπούσαν με μια πέτρα.

Εξέλιξη του συστήματος αυτού υπήρξαν τα πρώτα γουδιά. 

Επόμενο βήμα ο χειρόμυλος: δυο πέτρες σε σχήμα κύκλου η μια πάνω στην άλλη. Η κάτω πέτρα έμενε σταθερή. Η επάνω πέτρα είχε ξύλινο χερούλι για να μπορεί να στριφογυρίζει και στο κέντρο της μια τρύπα για να ρίχνουν τους σπόρους.

Σταδιακά χρησιμοποίησαν μεγαλύτερες πέτρες οριζόντιες και κάθετες και με χειρωνακτική δύναμη ή την δύναμη των ζώων άλεθαν τα σιτηρά (η ανακάλυψη του τροχού  άλλαξε την ιστορία της ανθρωπότητας).

Η χρησιμοποίηση αργότερα της δύναμης του νερού ή του ανέμου στους μύλους, αποτελεί μια τεχνολογική επανάσταση, γιατί πρώτη φορά ο άνθρωπος εκμεταλλεύεται άλλη δύναμη πλην της δικής του ή των ζώων.

Υδραλέτης

Η ιστορία του νερόμυλου αρχίζει με την νερομηχανή που αναφέρεται χωρίς λεπτομέρειες σε επιγραφές των Σουμερίων. Στην Ελλάδα οι νερόμυλοι λειτούργησαν από πολύ νωρίς. 

Ο Στράβωνας περιγράφει τον υδραλέτη, υδροκίνητο μύλο άλεσης δημητριακών που πρωτοχρησιμοποιήθηκε στα Κάβειρα, από τον ελληνομαθή βασιλιά του Πόντου Μιθριδάτη ΣΤ΄ τον Ευπάτορα. Σύμφωνα με την περιγραφή ο ίδιος τύπος μύλου χρησιμοποιείται απαράλλαχτος έως σήμερα: «Αποτελούνταν από μια οριζόντια πτερωτή, έναν κατακόρυφο άξονα και δύο οριζόντιες μυλόπετρες. Ο άξονας διαπερνούσε την κάτω μυλόπετρα και συνδεόταν μέσω μεταλλικών συνδέσεων με τη διάτρητη στο κέντρο της πάνω μυλόπετρας. Το νερό κινούσε την πτερωτή και ο άξονας μετέδιδε την περιστροφή στην πάνω μυλόπετρα. Ο καρπός από τη χοάνη έπεφτε στο άνοιγμα της περιστρεφόμενης μυλόπετρας, αλεθόταν ανάμεσα στις δύο μυλόπετρες και εξερχόταν περιφερειακά με τη βοήθεια της φυγόκεντρης δύναμης. Η χοάνη ήταν εφοδιασμένη με ρυθμιστή παροχής καρπού, που προωθούσε τον καρπό ανάλογα με την ταχύτητα περιστροφής».

ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ Ο ΝΕΡΟΜΥΛΟΣ

ΓΙΑΝΝΗ ΜΗΤΑΚΗ

• Προηγούμενο