ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΕΝΗΣ ΕΥΒΟΙΑΣ

Τούτη η χρονιά είναι βαρυχειμωνιά. Τα χιόνια έχουνε σηκωθεί πιο ψηλά από τις πατωμασιές των σπιτιών. Και οι χωριανοί, αντί να κατεβαίνουν από τα σπίτια τους, ανεβαίνουνε με σκαλοπάτια σκαμμένα μέσα στο χιόνι. Κι όλο ρίχνει καινούργιο! Οι άντρες σμίγουνε συντροφιές και ξεχιονίζουνε με τη σειρά τα σπίτια. Ανοίγουν έπειτα δρόμο ως τις βρύσες, τις ξεχώνουν από το χιόνι, κουβαλούνε νερό, για να πιεί η οικογένεια και τα ζωντανά. Που να βγούνε οι γυναίκες! Έπειτα πελεκούνε ζυγούς, τους τρυπάνε, περνούνε ζεύλες, φτιάνουν αλέτρια, δίκρανα, βαρέλες για νερό Κι άμα ζαλίζονται, όλοι μέσα, πηγαίνουνε κι ως το μαγαζί να μάθουνε, τι γίνεται και πως πορεύει το χωριό.

Γιατί άλλο θα κουβεντιάζουν εκεί που μαζεύονται, παρά για χιόνι!

«Πολύ χιόνι ρίχνει φέτος», είπε ένας νέος κυνηγός.

-«Που είδες εσύ παιδί μου το χιόνι;» τον αντίκοψε ο μπάρμπα-Μιχάλης ο Γιαλός. «Του Τέλια το σπίτι, το ανώγι το είχανε κουκουλώσει και ξεχιονίζοντας τη σκεπή, ανεβάζαμε το χιόνι με τα τρυγοκόφινα και τα σωριάζαμε πιο πέρα».

Αυτή τη στιγμή ανοίγει η πόρτα και μπαίνει ο Γιάννης, δεμένο το λαιμό με την πετσέτα. Του κάνουνε τόπο, να καθήσει στη φωτιά, αλλά αυτός δεν πλησιάζει. Φοβάται μη συνηθίσει στη φωτιά και τουρτουρίζει μακριά από αυτή. Πιάνει λοιπόν τόπο σε έναν πάγκο, σύρριζα στον τοίχο και δίνει προσοχή να κατατοπιστεί τι λένε.

Γιώργου Ντεγιάννη

«Μέσα στους λόγγους»

1939

Παρά (δίπλα)+οιμος(δρόμος).Ίσως να έγραφαν τις παροιμίες στις άκρες των δρόμων, ίσως ήταν οι διαβάτες που χρειάζονταν γρήγορες συμβουλές, ίσως όμως και να ήταν ο πιο γρήγορος και αποτελεσματικός τρόπος για να πεις στον άλλο την αλήθεια ή να τον συμβουλέψεις. Βέβαια τα όρια μεταξύ παροιμιών, γνωμικών και κάποιων άλλων αποφθεγμάτων είναι δύσκολο να διακριθούν.

Μερικές από τις παροιμίες που έχουμε καταγράψει στο χωριό μας:

Έκαναν τη τρίχα τριχιά και τον πόρδο κανόνι

-Όταν μεγαλοποιεί κάποιος τα πράγματα.

Αν έκαναν όλες οι μύγες μέλι θα έκανε κι ο ντάβανος, στου γαϊδουριού τα αρχ…

-Δεν κάνουν όλοι για όλες τις δουλειές και ειδικά οι τεμπέληδες.

Θύμωσε η καρβέλαινα κι έχυσε το μαγέρεμα.

-Όποιος θυμώνει χωρίς λόγο.

Είπαν του τρελού να χέσει κι αυτός έβγαλε τον κώλο του

• •Αγάλι αγάλι γίνεται η αγουρίδα μέλι.
• •Αγάλι αγάλι κότα μου και ΄γω σε μαγειρεύω.
• •Αγαπά ο Θεός τον κλέφτη, μα αγαπά και το νοικοκύρη.
• •Αγάπα το φίλο σου με τα ελαττώματά του.
• •Αγγελική φωνή, από γαϊδάρου στόμα.
• •Αγόρασε γουρούνι στο σακί.
• •Άδειο σακί, ορθό δε στέκεται.
• •Ακάλεστος ο γάιδαρος, στο γάμο τι γυρεύει;
• •Ακόμα δε βγήκε απ΄ τ΄ αυγό και παντρειά γυρεύει.
• •Ακόμα δεν τον είδαμε, Γιάννη τον εβγάλαμε.
• •Ακριβός στα πίτουρα και φτηνός στ΄ αλεύρι.
• •Άκουε γέρου συμβουλή και παιδεμένου γνώση.
• •Αλί στο νιο που ξενυχτά, στο γέρο που κοιμάται.
• •Αλίμονο που γέρασε κι ασπρίσαν τα μαλλιά του και γνώση δεν εφύλαξε για τα γεράματά του.
• •Άλλα λόγια ν΄ αγαπιόμαστε.
• •Άλλα ΄ντ άλλα κι άλλο της Παρασκευής το γάλα.

          Άλλα τα μάτια του λαγού κι άλλα της κουκουβάγιας.

• Άλλαξε ο Μανωλιός κι έβαλε τα ρούχα του αλλιώς.
• •Άλλο Γιάννης, άλλο Γιαννάκης.
• •Άλλο να το δεις κι άλλο να τ΄ ακούσεις.
• •Άλλος έχει τ΄ όνομα κι άλλος τη χάρη.
• •Άλλος κάνει την τσόχα κι άλλος τα ραφτικά.
• •Άλλος πίνει, άλλος μεθάει.
• •Άλλος το κοντό του κι άλλος το μακρύ του.
• •Αλλού έχει πόνο η γριά κι αλλού την τρίβει ο γέρος.
• •Αλλού ο παπάς κι αλλού τα ράσα του.
• •Αλλού τα κακαρίσματα κι αλλού γεννούν οι κότες.
• •Αλλού το όνειρο κι αλλού το θαύμα.
• •Αλλουνού παπά ευαγγέλιο.
• •Αμαρτία ξομολογουμένη, η μισή συχωρεμένη.
• •Αμαρτίες γονέων παιδεύουν τέκνα.
• •Αν δε βρέξεις κώλο δεν τρως ψάρι.
• •Αν δε δούμε τα χειρότερα, δεν τιμούμε τα καλύτερα.
• •Αν δεν ταιριάζουμε, δε συμπεθεριάζουμε.
• •Αν είσαι και παπάς, με την αράδα σου θα πας.
• •Αν είχε η κουρούνα γνώση, θα μας χάριζε καμπόση.
• •Αν έχεις τύχη διάβαινε και ριζικό περπάτει.
• •Αν ήξερε καθένας πότε θα πεθάνει θα ΄φτιαχνε τον τάφο μόνος του.
• •Αν η σκύλα δεν κουνήσει την ουρά της, τα σκυλιά δεν παν΄ κοντά της.
• •Αν θα ζυμώσεις το πρωί, από βραδύς κοσκίνα.
• •Αν θέλεις εχθρό να αποκτήσεις, χρήματα να του δανείσεις.
• •Αν κάποιος με απατήσει μια φορά είναι ντροπή δική του, αν με απατήσει δυο φορές είναι ντροπή δική μου.
• •Άναβε του Αγίου ένα κερί και του διαβόλου δύο.

          .Άναψε το λύχνο, να βρεις τη λάμπα.

• •Ανεμομαζώματα, ανεμοσκορπίσματα.
• •Άνθρωπο βλέπεις, καρδιά δεν ξέρεις.
• •Άνθρωπος αγράμματος, ξύλο απελέκητο.
• •Άνθρωπος δίχως ΄πομονή, λύχνος χωρίς το λάδι.
• •Άνθρωπος του σχοινιού και του παλουκιού.
• •Άνοιξε η γη και τον κατάπιε.
• •Άντρα θέλω, τώρα τόνε θέλω.
• •Απ΄ έξω κούκλα κι από μέσα πανούκλα.
• •Απ΄ όλα τα μυρωδικά, κάλλιο μυρίζει η μάνα.
• •Απ΄ όπου κι αν τον πιάσεις, θα λερώσεις.
• •Απ΄ τ΄ αγκάθι βγαίνει ρόδο κι απ΄ το ρόδο βγαίνει αγκάθι.
• •Απ΄ τ΄ Αι Γιωργιού και πέρα, δως΄ του φουστανιού αέρα.
• •Απ΄το αυτί και στο δάσκαλο.
• •Απ΄ το θέρος ως τσ΄ ελιές, δεν απολείπουν οι δουλειές.
• •Άπ΄ το ολότελα, καλή είν΄ κι η Παναγιώταινα.
• •Απ΄ το στόμα σου και στου Θεού τ΄ αυτί.
• •Απ΄ τον Άννα στον Καϊάφα.
• •Άπιαστα πουλιά, χίλια στον παρά.
• •Από δήμαρχος κλητήρας.
• •Από πίτα που δεν τρως, τι σε μέλει κι αν καεί.
• •Από την πόλη έρχομαι και στην κορφή κανέλα.
• •Από το ένα αυτί μπαίνει κι από το άλλο βγαίνει.
• •Από μικρό κι από τρελό μαθαίνεις την αλήθεια.
• •Από πίσω, βρίζουν και το βασιλιά.
• •Από σιγανά ποτάμια να φοβάσαι.
• •Άρες μάρες κουκουνάρες.
• •Άρμεγε λαγούς και κούρευε χελώνες.
• •Άρχισε η παγωνιά, πιάνει ο γέρος τη γωνιά.
• •Ας με κρατάει η μάνα μου κι ας είναι παν΄ στ΄ αγκάθια.
• •Ας πάει και το παλιάμπελο
• •Άσπρος σκύλος, μαύρος σκύλος, όλοι οι σκύλοι μια γενιά.
• •Άφησε το γάμο και πήγε για πουρνάρια.
• •Αυτά που λες, τ΄ ακούω βερεσέ.
• •Αυτός κλέβει της Παναγίας τα μάτια.
• •Αυτό που μπορεί να γίνει σήμερα, μην τ΄ αφήνεις γ΄ αύριο.
• •Αυτός με την τρελάρα του, γεμίζει την κοιλάρα του.
• •Αυτός που σπέρνει ανέμους, θερίζει θύελλες.
• •Αυτός που θέλει το καλό σου σε κάνει και κλαις κι αυτός που θέλει το κακό σου σε κάνει και γελάς.
• •Αυτός σε παίζει στα δάχτυλά του.
• •Αυτός σε περνάει απ΄ το ποτάμι χωρίς να βραχείς
• •Αυτός σε πουλάει και σ΄ αγοράζει.
• •Αυτού που είσαι ήμουνα και δω που είμαι θα΄ ρθεις

• •Βάζει κι η κοσκινού τον άντρα της, με τους πραματευτάδες.
• •Βάλανε την αλεπού να φυλάει τις κότες.
• •Βάλανε το λύκο να φυλάξει τα πρόβατα.
• •Βάλε νερό στο κρασί σου.
• •Βαριά η καλογερική.
• •Βασιλική διαταγή και τα σκυλιά δεμένα.
• •Βασιλικός κι αν μαραθεί τη μυρωδιά την έχει.
• •Βάστα με να σε βαστώ, ν΄ ανεβούμε στο βουνό.
• •Βγάζει από τη μύγα ξίγκι.
• •Βγήκε στο κλαρί.
• •Βελάζοντας, θα το βρει η στραβή προβατίνα το αρνί της.
• •Βλέποντας και κάνοντας.
• •Βλέπουμε το λαγό και ψάχνουμε τον κοπό.
• •Βόηθα με Αι Νικόλα μου, κούνα και τα χέρια σου.
• •Βόηθα με να σε βοηθώ, ν΄ ανεβούμε το βουνό.
• •Βοηθήστε στραβοί τον ανοιχτομάτη.
• •Βουνό με βουνό δε σμίγει.
• •Βράζει στο ζουμί του.
• •Βράσε ρίγανη.
• •Βρέχει χιονίζει, η καραβάνα γεμίζει.
• •Βρήκε ο Φίλλιπας το Ναθαναήλ.
• •Βρήκε το μάστορά του.
• •Βρήκε το μήνα που τρέφει τους έντεκα.
• Γ

• •Γελά καλύτερα, όποιος γελάει τελευταίος.
• •Για χάρη του βασιλικού, ποτίζεται κι η γλάστρα.
• •Για ψύλλου πήδημα
• •Γιάννης κερνάει, Γιάννης πίνει.
• •Γλίτωσε από του χάρου τα δόντια.
• •Γράμματα, σπουδάματα, του Θεού τα πράματα.
• •Γρόσια στο πουγκί, ψάρια στο βουνί.
• •Γυαλί που ράγισε, δεν κολλιέται.
• •Γυρεύει ψύλλους στ΄ άχυρα.