ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΕΝΗΣ ΕΥΒΟΙΑΣ

Οι πρώτοι κάτοικοι της Στενής μετοίκησαν από την περιοχή Σκουντέρι, που βρίσκεται 7 περίπου χιλιόμετρα από τη Στενή.

Αυτό αποδεικνύεται από την προφορική παράδοση, από τα παλιά εξωκλήσια που υπάρχουν στην περιοχή και άλλα ερείπια, από την επωνυμία «Παλιοχώρι», που έδιναν στην περιοχή οι κάτοικοι, που σημαίνει το Παλιό μας χωριό και από το μυθιστόρημα του Νικόλαου Αντωνόπουλου «Μαρούσα η Στροπωνιάτισσα», που τοποθετεί το χωριό που καταγόταν ο συμπρωταγωνιστής του μυθιστορήματος, Γιάννος «Κείμενον-ως λέγει-ανατολικομεσημβρινώς της Στενής». Συμφωνεί δηλαδή με την τοποθεσία που και η παράδοση μας πληροφορεί ότι βρίσκεται το παλιό χωριό.

Στο «Παλιοχώρι», ήταν ο Ναός του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου (Αγιαννάκης), χτισμένος με πέτρες και χώμα και είχε σχήμα παραλληλογράμμου. Το δάπεδό του ήταν μισό περίπου μέτρο κάτω από την επιφάνεια του εδάφους και η θύρα του χαμηλή. Το όλον του δείχνει Ναΐσκο των χρόνων της Τουρκοκρατίας.

Το 1936 έγινε από το εκκλησιαστικό συμβούλιο, ανακατασκευή της μικρής ξύλινης στέγης του. Στο εσωτερικό το Ιερό με τον Κυρίως Ναό χωρίζεται με πρόχειρο ξύλινο τέμπλο, πάνω στο οποίο υπάρχουν φορητές εικόνες, αφιερωμένες κατά καιρούς από φιλόθρησκους Χριστιανούς. Μόνο μια μικρή εικόνα σώζεται από τα παλιά χρόνια και ένα μικρό καντήλι σκόρπιζε το αμυδρό και γλυκό του φως.

Κατά τα πρώτα χρόνια της απελευθέρωσης, ως εφημέριοι στη Στενή φέρονται, ο και κατά την διάρκεια του αγώνα, ιερεύς Παπαγεώργης Παπαγεωργίου, ο ιερομόναχος Χριστόφορος Κοντός και ο Παπαγιάννης Παπαϊωάννου. Όλοι καταγόμενοι από τη Στενή.

Με τον καιρό δημιουργήθηκαν οι οικισμοί της Κάτω Στενής και του Σκουντέρι.

Στο Σκουντέρι, όπου και ο Πύργος της Φραγκοκρατίας, ανεγέρθη ο Ιερός Ναός της Ζωοδόχου Πηγής και στην Κάτω Στενή, η Αγία Τριάδα και ο Άγιος Στέφανος.

Ως εφημέριοι φέρονται οι: Παπαγιάννης Παπαϊωάννου, Παπαπαναστάσης Πισινάρας και ο γιος του Παπαγεώργη, Παπαπακηρύκος Παπαγεωργίου

Οι ανωτέρω ιερουργούσαν και σε άλλες εκκλησίες των γύρω χωριών που στερούντο ιερέως.

Οι Στενιώτες, συνεχιστές των θρησκευτικών παραδόσεων, εκτός από τα εξωκλήσια που ανήγειραν σε Κάτω Στενή και Σκουντέρι, μέχρι το 1880 περίπου, είχαν αναγείρει και άλλα εξωκκλήσια: Άγιοι Απόστολοι, Άγιοι Κωνσταντίνος και Ελένη, Προφήτης Ηλίας, Άγιος Γεώργιος και Άγιος Νικόλαος

Περί το έτος 1883, έγινε από το Εκκλησιαστικό συμβούλιο, ανακαίνιση του Ιερού Ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, με την κατασκευή νέου Ιερού Τέμπλου, που διακοσμήθηκε με νέες μεγαλύτερες φορητές εικόνες. Από τις παλιές εικόνες παρέμειναν μόνο δύο. Η της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, η φέρουσα χρονολογία κατασκευής το 1833 και η παραπλεύρως αυτής εικόνα της Αγίας Παρασκευής και προστέθηκαν πάνω από αυτές θρησκευτικές παραστάσεις, για την συμμετρία του νέου Ιερού Τέμπλου.

Με το από 28-9-1912 Βασιλικό Διάταγμα, περί ορισμού των ενοριακών Ναών στα χωριά του Δήμου Διρφύων, όπως γνωρίσαμε, εφημέριοι στον ενοριακό Ναό Άνω Στενής «Η Κοίμηση της Θεοτόκου», ήταν:

Ο Παπαναστάσης Σιμιτζής (ήταν και εξομολόγος), ο Παπαγεώργης Θωμάς και ο Παπανικόλας Κουτσούκος (Παπανίκας), οι οποίοι ιερουργούσαν εκ περιτροπής και στους Βούνους και Μαυρόπουλο.

Στους Βούνους αυτό συνεχίστηκε μέχρι το 1924, καθόσον από το έτος αυτό οι Βούνοι αποτέλεσαν ιδίαν ενορία, με ενοριακό Ναό τον Άγιο Γεώργιο.

Στην ενορία αυτή χειροτονηθείς ιερέας την 31 Δεκεμβρίου 1924 τοποθετήθηκε ο Παπανικόλας Βαής, ο οποίος υπηρετούσε και ως δάσκαλος στο χωριό.

Κατά το έτος 1929, αποφασίστηκε η ανακαίνιση του Καθολικού Ιερού Ναού «Η Κοίμηση της Θεοτόκου» Άνω Στενής, διά ανυψώσεως της στέγης του.

Η ενοριακή επιτροπή τότε αποτελείτο από τους: Χαράλαμπο Γ.Παπακηρύκο, Αθανάσιο Αν. Μαστρογιάννη, Σταύρο Αθ. Κουτσούκο και Γεώργιο Λέων (Γουράκη).

Πριν την ανακαίνιση του Ναού, είχε κατεδαφιστεί το υπάρχον τότε κωδωνοστάσιο, που βρισκόταν αριστερά μπαίνοντας στον περίβολο του Ναού, όπως επίσης είχε κατεδαφιστεί και το υπάρχον τότε υπόστεγο, στη δυτική πλευρά του Ναού.

Κατά τη διάρκεια των εργασιών, που άρχισαν κατά το τέλος Αυγούστου 1929, κατεδαφίστηκε και το υπάρχον στον περίβολο περιτοίχισμα.

Έτσι ο Ναός ανυψώθηκε και αντικαταστάθηκε η στέγη του, που στερεώθηκε με οχτώ κίονες (κολώνες), που διαιρούσαν το Ναό σε τρία κλίτη. Οι εργασίες τελείωσαν τον Δεκέμβριο του 1930 και από τα Χριστούγεννα αυτού του έτους, άρχισε να λειτουργεί.

Το έτος 1929 επίσης, μετά την εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, 15 Αυγούστου, διακοσμήθηκε εσωτερικά ο μικρός Ναΐσκος της Αγίας Άννης, με δαπάνες του Ιωάννη Αγγελή, καθηγητού και Αποστόλου Μπεληγιάννη, γιου του πρώτου και γαμπρού του δευτέρου, επί θυγατρί, του Μελετίου Αγγελή, ο οποίος όπως έχουμε γνωρίσει, μαζί με τους αδελφούς Μεταξά, είχαν αναγείρει τον Ιερό αυτό Ναΐσκο, το έτος 1904.

Στην ενορία Κάτω Στενής εφημέρευε από του 1917, τοποθετηθείς εκεί δια μεταθέσεως από την ενορία Βλαχιάς, ο ιερεύς Παπαγεώργης Σιμιτζής (Παπατσιρώνης).

Ο υπάρχων τότε Ναός στην Κάτω Στενή της Αγίας Τριάδος, ήταν μικρών διαστάσεων. Έπρεπε να ανεγερθεί νέος, διότι ο πληθυσμός του χωριού αυξανότανε με την πάροδο του χρόνου

Μια εκκλησία, που χτίστηκε πριν από 115 περίπου χρόνια από τον Μελέτη Αγγελή ύστερα από παράκληση και υπόδειξη της ίδιας Αγίας, μέσα από τα όνειρα του, στο χώρο που βρέθηκε εικόνα της Αγίας, ηλικίας 800 ετών.

Ο Μιλτιάδης Αγγελής (που τον ήξεραν στη Στενή ως Μελέτη), είχε παντρευτεί τη Μαρία Μπεληγιάννη (που τη φώναζαν στο χωριό Μαριώ ). Απέκτησαν πολλά παιδιά, αλλά έζησαν μέχρι τα γηρατειά τους τα πέντε. Ο Κώστας, που πέθανε στην Αμερική χωρίς να παντρευτεί, η Στέλλη, που παντρεύτηκε τον Αποστόλη Μπεληγιάννη (τον επονομαζόμενο άκληρο, χοντρό ή πλούσιο), ο Σπύρος, που παντρεύτηκε την Παναγιώτα Γάτου (Πούλα) του Θανασά, ο Γιάγκος, που παντρεύτηκε την Καλλιόπη Αποστολίδου από το Αυλωνάρι και ο Οδυσσέας που δεν έκανε οικογένεια.

Ο Μελέτης ήταν τσοπάνος και είχε τα πρόβατα του το καλοκαίρι στη Στενή και το χειμώνα στα Χάλια, την Δροσιά, όπως ονομάζεται σήμερα, στη θέση Σωρό.