ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΕΝΗΣ ΕΥΒΟΙΑΣ

Εξωκλήσι. «Απόδοσις της εορτής της κοιμήσεως της Θεοτόκου» ή τα εννιάμερα της Παναγίας, όπως λέμε εμείς.

Το εξωκλήσι το αποκαλούμε Παναγιά ή Παλαιοπαναγιά, λόγω παλαιότητας. Είναι Βυζαντινός Ναός με σπάνιες τοιχογραφίες.

Το 1952 ή 1953 λόγω καθίζησης του εδάφους, υπέστη μικρό ρήγμα, το οποίο με τον καιρό γινόταν μεγαλύτερο. Αμέσως κινητοποιήθηκαν οι κάτοικοι και η εκκλησιαστική επιτροπή και με εράνους και τις συμβουλές μηχανικών, προέβησαν σε στήριξη του Ναού, με κατασκευή τρούλου από μπετόν αρμέ, χωρίς να θιγούν οι τοιχογραφίες στο εσωτερικό του Ναού και εξωτερικά με σενάζ οπλισμένο ως το ύψος των πρεκιών και με υποστυλώματα αντιστήριξης στις δύο γωνίες, στις συνδεδεμένες με το σενάζ.

Βρίσκεται στη θέση Καλουρκό (Καλογερικό).

Ανήκει στην Ενορία Άνω Στενής και λειτουργείται από τον εφημέριο Άνω Στενής.

Εορτάζει στις 23 Αυγούστου.

Γιάννης Γιαννούκος

Το εξωκλήσι του Προφήτη Ηλία βρίσκεται στη θέση «Μουρές» στη Στενή και είχε ανεγερθεί πριν το 1880.

Όμως έχει ανακαινιστεί από την εκκλησιαστική επιτροπή και συνεισφορές πιστών, κυρίως μεταπολεμικά, μέχρι να πάρει τη σημερινή του μορφή.

Ανήκει στην Ενορία Άνω Στενής και λειτουργείται από τον εφημέριο Άνω Στενής.

Εορτάζει στις 20 Ιουλίου

Γιάννης Γιαννούκος

Η Στενή βρίσκεται στην Κεντρική Εύβοια, κτισμένη στις παρυφές της Δίρφυς σε απόσταση 30 χιλιόμετρων από τη Χαλκίδα και είναι το κεφαλοχώρι της παραδίρφυας περιοχής.

Ορεινό και δυσπρόσιτο μέρος πράγμα που βοήθησε τους φυγάδες την περίοδο της τουρκοκρατίας να βρουν εκεί καταφύγιο και να μείνουν μακριά από τον τούρκικο ζυγό. Αυτοί ονομάστηκαν «οι Απροσκύνητοι της Κλεισούρας». Σύμφωνα με την παράδοση γύρω στα 1790 οι κάτοικοι των οικισμών της περιοχής Σκουντέρι μετοίκησαν 7 χιλιόμετρα βορειότερα στη σημερινή θέση της Στενής.

Ο συνδυασμός της πανέμορφης φύσης, της συχνής χιονόπτωσης, η γραφικότητα του χωριού και η πλήρης τουριστική υποδομή συνετέλεσαν για να γίνει ένα από τα γνωστότερα χειμερινά θέρετρα της Ελλάδας.

Η Στενή έχει 859 κατοίκους (απογρ.2012) και αποτελείται από τρεις οικισμούς. Την Πάνω και Κάτω Στενή, και τον σχεδόν εγκαταλειμμένο οικισμό του Πύργου (Σκουντέρι). Κέντρο του χωριού είναι η πλακόστρωτη πλατεία, απ’ όπου ξεκινούν στενά μονοπάτια και διακλαδίζονται ως την τελευταία άκρη του πυκνόκτιστου χωριού. Μέσα στην πλατεία υπάρχουν γραφικές βρύσες με άφθονα τρεχούμενα νερά. Πολλά μεγάλα πλατάνια απλώνουν τη σκιά τους πάνω από τα γραφικά καφενεδάκια και τις παραδοσιακές ταβέρνες. Η Στενή ξεχωρίζει για τις σπάνιες ομορφιές και τα τρεχούμενα νερά.

ΔΙΡΦΥΣ

Το ψηλότερο βουνό της Εύβοιας. Η οροσειρά της Δίρφυς πήρε το όνομά της από την ψηλότερη κορυφή της, την Δέλφη που έχει υψόμετρο 1743 μέτρων. Τα ψηλότερα σημεία είναι γυμνά και φιλοξενούν μόνο την χαμηλή βλάστηση των κορυφών. Στις νότιες πλαγιές του βουνού βρίσκεται το αισθητικό δάσος Στενής και στα νοτιοδυτικά το πανέμορφο φαράγγι της Αγάλης.

ΟΡΕΙΒΑΣΙΑ

Ξερό βουνό που προσφέρεται για ορειβατικές διαδρομές με αφετηρία το Ορειβατικό Καταφύγιο, που βρίσκετε σε υψόμετρο 1.150 μέτρων. To καταφύγιο βρίσκεται 8 χλμ. από τη Στενή. Σε αυτό οδηγούν τα περισσότερα μονοπάτια αλλά και ο φιδίσιος ασφαλτοστρωμένος δρόμος. Υπάρχουν ενημερωτικές πινακίδες. Το καταφύγιο διαθέτει χώρους διαμονής και φαγητό.

ΤΟ ΔΑΣΟΣ

Στο δάσος της Στενής υπάρχουν πολλά μονοπάτια που θα εντυπωσιάσουν μικρούς και μεγάλους. Εύκολες περιπατητικές διαδρομές που βγάζουν σε κρυστάλλινες πηγές που βρίσκονται διάσπαρτες στο δάσος. Στα ρέματα φυτρώνουν τεράστια πλατάνια και παντού σφενδάμια, λεύκες, καστανιές, πεύκα, έλατα, βελανιδιές, πλατάνια, οξιές και πουρνάρια, σχίνα, βουνοκυπάρισσα, αριές, φράξους, σορβιές, ίταμους, γκορτσιές, κ.ά. Δεκάδες είναι τα ενδημικά του βουνού

ΑΝΑΡΡΙΧΗΣΗ

Ο «Μεγάλος Βράχος» απετέλεσε το καραούλι των Στενιωτών την περίοδο της τουρκοκρατίας. Δεσπόζει του χωριού και για να επισκεφτείτε το αναρριχητικό πεδίο ακολουθείτε τον δρόμο ανάμεσα στα δυο ξενοδοχεία μπροστά από το σχολείο και μετά 300 μέτρα με το αυτοκίνητο ακολουθείται το μονοπάτι κάνοντας πεζοπορία για 10-15 λεπτά. Υπάρχουν ήδη πάνω από 25 πίστες οι οποίες ξετρελαίνουν τους λάτρεις του είδους.

ΔΙΑΜΟΝΗ

Πέντε όμορφα ξενοδοχεία στην Πάνω Στενή και ενοικιαζόμενα δωμάτια στη Κάτω Στενή είναι έτοιμα να σας φιλοξενήσουν.

ΦΑΓΗΤΟ-ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΗ

Φημισμένες οι ταβέρνες της Στενής για τα γευστικά τους κρέατα και άλλες ντόπιες λιχουδιές, τόσο στον κεντρικό δρόμο έως το γήπεδο, όσο και μέσα στη πλατεία του χωριού. Η Στενή φημίζεται επίσης για τα χειροποίητα γλυκά που θα βρείτε σε συμπαθητικά καφενεία και καφετέριες μέσα στο χωριό.

Το χωριό δεν στερείτε επίσης από νυχτερινή διασκέδαση. Μπαράκια με ελληνική και ξένη μουσική όπως επίσης και ζωντανό μουσικό πρόγραμμα κάθε Σάββατο βράδυ. 

ΣΚΟΥΝΤΕΡΙ

Εφτά χιλιόμετρα ανατολικομεσημβρινά της Στενής βρίσκεται ο οικισμός Πύργος Σκουντέρι. Αγροτικός εγκαταλειμμένος οικισμός απετέλεσε για πολλά χρόνια το χειμαδιό των Στενιωτών αλλά και μια δεύτερη κατοικία για να είναι κοντά στις καλλιέργειές τους. Σε απόσταση 300 μέτρων από το χωριό υπάρχει περιφραγμένος χώρος με μισογκρεμισμένο μεσαιωνικό πύργο και τρείς εκκλησίες. Κάθε χρόνο στο χώρο γίνεται η «Γιορτή της Άνοιξης» όπου ανταλλάσσονται παλιές παραδοσιακές ποικιλίες σπόρων, και εκεί πραγματοποιήθηκε το Φεστιβάλ Παραμυθιού. Της Ζωοδόχου Πηγής την Παρασκευή μετά το Πάσχα γίνετε το μεγαλύτερο διαδιρφυακό πανηγύρι με επισκέπτες από όλα τα γύρω χωριά. Σημαντική ιστορικά τοποθεσία για τους Στενιώτες μιας και οι οικισμοί που βρίσκονταν στην γύρω περιοχή απετέλεσαν τον τόπο καταγωγής τους.

ΑΓΟΡΑ ΤΟΠΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ

Του Γιατρού η βρύση: Βρίσκεται πεντακόσια μέτρα πάνω από το χωριό μέσα σε πλατανοσκέπαστη ρεματιά με γάργαρα τρεχούμενα νερά. Εδώ λειτουργεί παραδοσιακό παζάρι από τις γυναίκες του χωριού που πουλάνε ντόπια παραδοσιακά προϊόντα όπως: τσάι, τραχανά, χυλοπίτες, μέλι, καρύδια, τυρί και αρωματικά φυτά.

Η ΓΥΡΩ ΠΕΡΙΟΧΗ

Στο τέλος της Κάτω Στενής υπάρχει δρόμος που μας οδηγεί σε δυο πανέμορφες τοποθεσίες. Έπειτα από πέντε χιλιόμετρα και ακολουθώντας την δεξιά διακλάδωση του δρόμου φτάνουμε στην σπηλαιώδη εκκλησία της Αγίας Κυριακής μέσα σε αιωνόβια πλατάνια και πανέμορφους καταρράχτες. Αν ακολουθήσετε την αριστερή διακλάδωση τότε θα βρεθείτε στο πανέμορφο χωριό των Καμπιών όπου μεταξύ άλλων θα γευθείτε και πέστροφα.

Αν θέλετε να επισκεφθείτε την Λούτσα εκτός από την διακλάδωση του κεντρικού δρόμου πέντε χιλιόμετρα πριν από την Κάτω Στενή υπάρχει και μια εναλλακτική διαδρομή μέσα από την Κάτω Στενή. Στο δρόμο σας θα συναντήσετε την Παλιοπαναγιά της Στενής βυζαντινό μεταβυζαντινό μνημείο, αργότερα το παλιό μοναστήρι του Αγίου Δημητρίου και μέσα στο χωριό της Λούτσας το μεταβυζαντινό μνημείο της Αγίας Παρασκευής. Εάν συνεχίσετε σε λίγα χιλιόμετρα βρίσκεστε στη είσοδο του φαραγγιού της Αγάλης. Πολύ κοντά ο Πάλιουρας κι ο Άγιος Αθανάσιος. Στη συνέχεια του δρόμου η ορεινή Γλυφάδα και οι οικισμοί της με γνωστότερες παραλίες την Πετάλη και την Βίθουρη. 

Από την Κάτω Στενή και σε απόσταση ενάμιση χιλιομέτρου βρίσκετε το χωριό των Βούνων παλιό μεταξοχώρι. Άγιοι Απόστολοι, Αγία Σωτήρω και άλλα μνημεία που αξίζει τον κόπο να επισκεφτείτε. Λίγο πιο κάτω η Αμφιθέα και οι πύργοι της.

Ερχόμενοι για Στενή κι αφού περάσουμε Αρτάκη και Βατώντα στρίβοντας για Πισσώνα, μπορείτε να επισκεφθείτε τα γραφικά χωριά Θεολόγο, Πούρνο, Μίστρο και Μαυρόπουλο. Τα ίδια χωριά θα συναντήσετε ερχόμενοι στη Στενή από την Ερέτρια η από τα Φύλλα ακολουθώντας τον ρου του Λήλα.

ΧΙΛΙΑΔΟΥ

Συνεχίζοντας την ανάβαση για την Δίρφυ, στα διάσελο στα 1.150 μέτρα υψόμετρο στρίβοντας αριστερά φτάνουμε στο Ορειβατικό καταφύγιο. Αν όχι κατηφορίζοντας οι επιλογές μας είναι δυο. Αριστερά το πανέμορφο ορεινό χωριό Στρόπωνες κατόπιν η Λάμαρη με το Λαογραφικό της Μουσείο και καταλήγουμε στην βυζαντινή εκκλησία της Χιλιαδούς και κατόπιν στην ομώνυμη παραλία. Οι εναλλακλτικές είναι πάρα πολλές όσον αφορά την επιλογή και άλλων παραλιών. Αν επιλέξουμε την δεξιά διακλάδωση του δρόμου τότε και πάλι οι επιλογές είναι πάρα πολλές. Το Μετόχι με την γιορτή κερασιού, οι οικισμοί του και πολλές παραλίες.

Γιάννης Μητάκης

Της Εύης Μπεληγιάννη.

Η ομορφιά της φύσης είναι παντοτινή και τραβά το ενδιαφέρον των φυσιολατρών ανεξαρτήτως εποχής, από πάρα πολύ παλιά. Η αγάπη για το ωραίο τοπίο και τη φύση, τους τράβηξε στην Κλεισούρα την μετονομαζόμενη Στενή.

Σύμφωνα με τα φωτογραφικά αρχεία της οικογένειάς μου, το 1925 η γιαγιά μου Μαρίκα Σταύρου, το γένος Δημητρίου Αναστασίου από τη Χαλκίδα, ήταν η πρώτη που επέλεξε τη Στενή, περνώντας τρεις μήνες εκεί, για καλοκαιρινές διακοπές, μαζί με την οικογένειά της, και αυτό συνεχίστηκε ως το θάνατό της.

Η γιαγιά μου (1888-1977), η «Μάνα» όπως τη αποκαλούσαμε όλες οι εγγονές της, ήταν χήρα του εξαφανισθέντος στη Μικρά Ασία το 1922 Ανθυπολοχαγού Περικλή Σταύρου. Η οδός που ξεκινά από το Κρηπίδωμα και τέμνει διαγώνια την πόλη της Χαλκίδας, φέρει, τιμής ένεκεν, το όνομά του ακόμα και σήμερα. Ο δρόμος αυτός αποτελούσε το όριο του πατρικού σπιτιού της γυναίκας του Μαρίκας, που δέσποζε στο τμήμα αυτό της παραλίας ( είναι το μέγαρο που κατά τη δεκαετία του 60 στεγαζόταν η Νομαρχεία της Εύβοιας)