Το μάζεμα της ελιάς

Από το μήνα Νοέμβριο αρχίζει το μάζεμα της ελιάς. Μια δουλειά που στη Στενή τουλάχιστον έπρεπε να τελειώσει γρήγορα προτού ξεκινήσουν οι βροχές και τα χιόνια του χειμώνα. Ψηλές ελιές οι Στενιώτικες απαιτούσαν όλες τίναγμα. Η ποσότητα που έπαιρναν από κάθε ελιά ήταν μεγάλη, με 30 ρίζες ελιές έβγαζαν 250 κιλά λάδι, αλλά παρόλα αυτά δεν έφτανε γιατί η ποσότητα που χρησιμοποιούσαν καθημερινά ήταν μεγάλη για να τους «κρατάει». Όπως έλεγαν «Φάι λάδ' κι έλα βράδ'».

Ξεχωριστή και σημαντική αναφορά στις προίκες τα λιόδεντρα, όπως επίσης και σε κάθε είδους μοιρασιά. Άλλος έπαιρνε το χωράφι και άλλοι μοιράζονταν τις ελιές που υπήρχαν μέσα σε αυτό. Σύστημα ακατανόητο την σημερινή εποχή αλλά χρήσιμο και συνηθισμένο κάποτε. Μετά τις δύσκολες εποχές οι κάτοικοι των χωριών εντατικοποίησαν την καλλιέργεια της ελιάς. Μετά τον πόλεμο οι Στενιώτες έφεραν αγριελιές από τα Βίλια και την Λίμνη (πήγαν με καΐκι), τις οποίες μετά μπόλιαζαν οι ειδικοί.

Το μάζεμα

Από τον Οκτώβρη ξεκινάει το μάζεμα τις ελιάς. Την εποχή αυτή οι ελιές έχουν μαυρίσει και λαδώσει. Οι ελιές της περιοχής ψηλές και ανθεκτικές στις δύσκολες κλιματολογικές συνθήκες είχαν ανάγκη από «τιναχτή». Με μια μακριά τέμπλα ράβδιζε από κάτω ή ανέβαινε πάνω στο δέντρο, ενώ από κάτω οι λιομαζώχτρες μάζευαν υπομονετικά έως και την τελευταία ελιά. Μετά το μάζεμα γινόταν το καθάρισμα από τα φύλλα και η μεταφορά τους στο λιοτρίβι μέσα σε κόφες.

Το λιοτρίβι

Το αλώνι: Δυο μεγάλες πέτρες με συνδεδεμένα τα κέντρα τους και η ανθρώπινη δύναμη ήταν η τεχνογνωσία της παλιάς εποχής. Αργότερα τα ανθρώπινα χέρια αντικαταστάθηκαν από τα ζώα.

Όλα τα λιοτρίβια της περιοχής δούλευαν μέρα νύχτα για να καλύψουν τις ανάγκες

Δυο βάρδιες συνήθως, με επικεφαλής πάντα τον αρχιμάστορα ο οποίος έφτιαχνε και τα τσαντίλια, δουλειά πολύ δύσκολη που δεν μπορούσε να την κάνει ο καθένας.

Η πληρωμή ήταν πάντα σε λάδι μιας και την εποχή εκείνη δεν υπήρχαν χρήματα

Στο αλώνι ρίχνονταν οι ελιές, όπου στην αρχή με τα χέρια και μεταγενέστερα με τα ζώα κινούσαν τις βαριές στρογγυλές πέτρες και τις πολτοποιούσαν. Η μια πέτρα πολτοποιούσε την ελιά και η άλλη οδηγούσε τον πολτό στην άκρη. Την πολτοποιημένη ελιά την ονόμαζαν «φαΐ». Ένας εργάτης με φτυάρι αναλάμβανε να σπρώχνει τις ελιές που ξέφευγαν πάλι στις μυλόπετρες.

Το αλώνι όπως φαίνεται στη φωτογραφία, είναι ένας κυκλικός υπερυψωμένος χώρος στρωμένος με γερές γρανιτένιες πέτρες, για να αντέχουν την πίεση, με διάμετρο συνήθως στα τρία μέτρα, υπερυψωμένος στην άκρη για να μην χύνεται έξω ο πολτός.

Στο κέντρο του αλωνιού διακρίνεται ο κάθετος μεταλλικός στύλος τον οποίο αγκάλιαζε με δακτύλιο ο οριζόντιος στύλος ο οποίος ένωνε τις δυο πέτρες.

Ο άξονας που προεξέχει από τη δεξιά πλευρά είναι το σημείο που δενόταν το ζώο για να γυρίζει τις πέτρες. Μουλάρια ήταν τα ζώα που χρησιμοποιούσαν συνήθως για το γύρισμα, τα οποία πολλές φορές ζαλίζονταν, οπότε τους έκλειναν τα μάτια με πανί για να συνεχίσουν.

Σε παλαιότερες εποχές όπου οι πέτρες γύριζαν με την ανθρώπινη δύναμη στο κάθετο δοκάρι και στο ύψος ανθρώπου υπήρχε μια τραβέρσα η οποία προεξείχε από το αλώνι. Τις άκρες αυτής της τραβέρσας κινούσαν εργάτες βάζοντας τους ώμους τους. Έσπρωχναν συνήθως τέσσερις εργάτες δυο από την κάθε προεξοχή.

Στην Πάνω Στενή υπήρχε το συνεταιρικό λιοτρίβι στη Βρυσίτσα ιδιοκτησίας Μέργου (Τσάλης), δάσκαλου Παπακηρύκου και Παναγιώτας Ντούρμα-Σιμιτζή. Ανάλογα με τα μερίδια που είχε η κάθε οικογένεια δούλευαν και το λιοτρίβι. Τρεις ημέρες η οικογένεια Μέργου με τους εργάτες τους και την πελατεία τους και άλλες τρεις οι υπόλοιποι ιδιοκτήτες με τους εργάτες τους.

Αρχιμάστορες στο λιοτρίβι ήταν ο Γιάννης Λέων (Γιαγιάννης) και ο Δημήτριος Ντούρμας(Μανταλός).

Στην Κάτω Στενή μέσα σε κτίριο με γκρεμισμένη την στέγη διασώζεται το παλιό λιοτρίβι.

Στον Πύργο το λιοτρίβι του Παρέα και του Παγώνη.

Γιάννης Μητάκης

• Προηγούμενο
• Επόμενο