Εύη Σαραντέα – Μίχα

Η ελληνική χλωρίδα θεωρείται η πιο πλούσια στην Ευρώπη, σε σχέση με την έκταση της χώρας μας. Τα είδη και υποείδη των φυτών της ελληνικής χλωρίδας ανέρχονται περίπου σε 6.000. Πέρα από την ομορφιά της, η ελληνική χλωρίδα προκαλούσε πάντα το ενδιαφέρον των επιστημόνων. Υπάρχουν χιλιάδες ουσίες στα φυτά μας, η έρευνα των οποίων αναμένεται ότι θα συμβάλει στην φαρμακευτική θεραπεία μεγάλου αριθμού ασθενειών.

Στα πλαίσια λοιπόν της εξερεύνησης της ελληνικής χλωρίδας,

ο Ορειβατικός Σύλλογος Χαλκίδας έχει αποφασίσει να συμβάλει στην δημιουργία Βοταναλογίου της σημαντικής ορεινής χλωρίδας της Κεντρικής Ευβοίας, σε συνεργασία με την έδρα Φαρμακογνωσίας του Πανεπιστημίου Αθηνών.

 Στο κέντρο της Εύβοιας, η Δίρφη (το ψηλότερο βουνό της), το Ξηροβούνι και η περιοχή της Στενής αποτελούν έναν σημαντικό βοτανικό παράδεισο, με σπάνια είδη λουλουδιών. Από αυτά, ορισμένα φύονται μόνον σε τούτη την περιοχή και πουθενά αλλού στον κόσμο. Κάποια μάλιστα, φέρουν στην λατινική, δηλαδή στην παγκοσμίως αποδεκτή επιστημονική ονομασία τους ονόματα των περιοχών στις οποίες βρέθηκαν, όπως: Silene dirphya, Origanum (δηλ. ρίγανη) lirium (από την θέση «Λειρή», του καταφυγίου), Viola dirphya, Nepeta argolika susp dirphya κ.α. Όλα αυτά τα μοναδικά είδη κινδυνεύουν μαζί με αρκετά άλλα κυρίως από την υπερβόσκηση, όπως επισημαίνουν επιφανείς Βοτανολόγοι και οφείλουμε έγκαιρα να τα προστατεύσουμε. Η δημιουργία Βοτανολογίου συνίσταται στην συλλογή αντιπροσωπευτικών μορφών όλων των φυτών που φύονται, στην προκειμένη περίπτωση, στο οικοσύστημα Δίρφυς -Ξηροβουνίου - Στενής, και τα οποία βρίσκονται σε υψόμετρο άνω των 5ΟΟ μέτρων. Τα φυτά αποξηραίνονται και φυλάσσονται σε σφραγισμένους διαφανείς φακέλους σε σκοτεινό μέρος. Μεταξύ των άλλων στόχων της προσπάθειας μας είναι η ανακάλυψη φυτών που δεν έτυχε μέχρι σήμερα να εντοπιστούν από ερευνητές, η προβολή της ορεινής χλωρίδας στο κοινό (με πληροφορίες για τη χρήση τους στη φαρμακευτική, μαγειρική, βαφική κλπ.) καθώς και η προστασία της. Στην διάρκεια των τελευταίων 150 χρόνων οι Έλληνες και οι ξένοι βοτανολόγοι είχαν καταγράψει περί τα 620 φυτά στο ορεινό συγκρότημα Δίρφυς, Ξηροβουνίου, Στενής. Υπολογίζουμε πως ο αριθμός τους πρέπει να είναι μεγαλύτερος, δεδομένου ότι ήδη έχει ανεβρεθεί ικανός αριθμός φυτών, που δεν είχαν έως τώρα εντοπισθεί. Σαν παράδειγμα της πλούσιας χλωρίδας αυτής της περιοχής, μπορούμε να αναφέρουμε ότι έχουν καταγραφεί έως τώρα 5 είδη και υποείδη δρυός, 4 είδη μέντας, 4 είδη ρίγανης, 4 είδη αγριογαρύφαλλων, 5 είδη αγριοτριανταφυλλιάς, 4 είδη θυμαριών, 11 είδη μενεξέδων και αγριοπανσέδων, 2 είδη τσαγιών βουνού και πολλά άλλα.

Όμως αυτή την Άνοιξη, δύσκολα οι περιπατητές θα μπορούσαν να απολαύσουν τα θαυμάσια πρωινά και τα δειλινά, μέσα στα δάση από καστανιές και έλατα. Εκατοντάδες ακρίδες τινάζονται από το έδαφος σε κάθε βήμα του επισκέπτη. Σύννεφα εντόμων - κυρίως μυγών-απαγορεύουν ρομαντικούς περιπάτους. Δύσκολα εντοπίζαμε είδη φυτών με άθικτα φυλλώματα για την καταχώρηση τους στο Βοτανολόγιό μας. Οι κάμπιες κατατρώγουν τεράστιες ποσότητες φύλλων - πλήττοντας ιδιαίτερα τις καστανιές. Έχει επέλθει διαταραχή του οικοσυστήματος. Τα πουλιά εξαφανίζονται από το αλόγιστο κυνήγι και την χρήση των φυτοφαρμάκων. Ήταν επομένως φυσικό επακόλουθο η επικίνδυνη αύξηση των εντόμων. Πώς θα αποφασίσουμε να δράσουμε στο εξής, προκειμένου να μην φθάσουμε στο αδιέξοδο που έχουν φθάσει άλλα μέρη του πλανήτη, όπως και ορισμένες τοποθεσίες της κατατρεγμένης και μοναδικής πατρίδας μας; Τι θα αποφασίσουμε εμείς, οι Ευβοείς; Τι θα αφήσουμε στα παιδιά μας; Εμείς, ο Ορειβατικός Σύλλογος της Χαλκίδας, ζητούμε την προ­στασία του ορεινού οικοσυστήματος Δίρφυς - Ξηροβουνίου.

 Η διαφύλαξη και ανάδειξη του φυσικού πλούτου της μικρής αυτής περιοχής, θα αποτελεί διαφύλαξη ενός περιορισμένου σε έκταση θύλακα της κεντρικής Εύβοιας , που θα τιμήσει την κληρονομιά μας, τους εαυτούς και τα παιδιά μας. Η αρμονική συμβίωση ανθρώπων και φύσης αριθμεί δεκάδες χιλιάδες χρόνια στο οικοσύστημα Δίρφυς - Ξηροβουνίου - Στενής, που στις ημέρες μας τείνει να ανατραπεί. Τα αρχαιολογικά δεδομένα είναι τα εξής: Στην περιοχή της Στενής, κοντά σε σπήλαιο, βρέθηκαν ίχνη ανθρώπινης δραστηριότητας που ανάγονται στην παλαιολιθική εποχή (ηλικίας, δηλαδή, δεκάδων χιλιάδων χρόνων). Ίσως, εκεί έζησαν άνθρωποι του Νεάντερταλ. Εξάλλου στο Μπενάκειο Μουσείο εκτίθενται τα περίφημα χρυσά κύπελλα, που βρέθηκαν στην περιοχή του Αγίου Αθανασίου, ηλικίας περίπου πέντε χιλιάδων χρόνων. Στην περιοχή της Δίρφυς, βρέθηκε επίσης, εργαστήρι αργυροχρυσοχοϊας της τρίτης χιλιετίας π.Χ., κυκλώπειο τείχος και ίχνη υδραγωγείου ρωμαϊκής εποχής. Εκείνη η -μακρότατης σειράς πολιτισμών -αρμονική συμβίωση, με τα πανέμορφα δάση, τα εκατοντάδες είδη λουλουδιών και τις ιδιαιτερότητες του οικοσυστήματος, γέννησε μύθους και θρύλους, που έφθασαν μέχρι σε εμάς : Κατά την αρχαία παράδοση, η Δίρφυ είναι ένα από τα βουνά, που έλεγαν, ότι εκεί έγιναν οι γάμοι του Δία και της Ήρας. Φαίνεται πως ήταν Άνοιξη, γιατί όταν ο Δίας αγκάλιαζε την Ήρα η Γη άπλωνε κάτω από το ζευγάρι κρόκους και άλλους ανθούς, να μην ακουμπήσουν στο χώμα... Ένας άλλος αρχαίος ελληνικός μύθος, μιλά για τον άγριο βάτο με τα αμέτρητα αγκαθάκια, που παράγει τα Βατόμουρα. Ο Βάτος λοιπόν, ήταν ένας έμπορος υφασμάτων. Πήγαινε στα χωριά και στις πόλεις και πουλούσε το εμπόρευμα του. Διήνυε αποστάσεις μεγάλες. Όλο του το βίος ήταν η πραμάτεια του. Μια μέρα, όμως, τον παραμόνεψαν ληστές και του άρπαξαν όλο του το εμπόρευμα. Ο Βάτος ήταν απαρηγόρητος. Ήταν σαν να του είχαν κλέψει την ίδια του τη ζωή. Μάταια έψαχνε να βρει τα υφάσματα που έχασε. Παρακάλεσε λοιπόν τους θεούς να τον βοηθήσουν. Και τότε εκείνοι τον μεταμόρφωσαν σε έναν θάμνο, τον βάτο. Ο Βάτος όμως γαντζώνει με τα αγκαθερά κλαδάκια του τα ρούχα του διαβάτη που πλησιάζει, για να δει... μήπως το ρούχο που φορεί, είναι από 'κείνα που του 'χαν κλέψει! Και μια τελευταία ιστορία που μιλά για την απληστία.

Την έστειλε στο Λύκειο των Ελληνίδων η μαθήτρια Σεβαστή Τζαφέρου (του 1ου Δημοτικού Σχολείου): Στους πρόποδες της Δίρφυς, κοντά στον Άγιο Αθανάσιο, υπάρχει το όμορφο φαράγγι της Αγάλης. Σύμφωνα με ένα θρύλο, στον ψηλό κάθετο βράχο που βρίσκεται στην είσοδο του φαραγγιού, πήγε κάποτε ένας σμήνος από μέλισσες και έφτιαξε τη φωλιά του. Κανείς δεν μπορούσε να πλησιάσει τη φωλιά, γιατί ήταν στη μέση του πανύψηλου βράχου. Το μελίσσι παρήγαγε άφθονο μέλι. Ήταν τόσο πολύ το μέλι, που έρεε μέχρι κάτω, στα ριζά του βράχου... Οι κάτοικοι από γύρω δεν ήξεραν πώς να το εκμεταλλευτούν. Κάποια μέρα αποφάσισαν να κρεμάσουν από το επάνω μέρος του Βράχου έναν συγχωριανό τους, με σκοινί. Ο άνθρωπος άρχισε να τρυγάει το μέλι προμηθεύοντας έτσι όλο το χωριό. Γέμιζε ασταμάτητα το καλάθι του με μέλι. Κάποτε όμως άκουσε μια φωνή: «φτάνει άνθρωπε μην παίρνεις άλλο μέλι». Άπληστος ο τρυγητής δεν έδωσε σημασία. Η φωνή ακούστηκε δεύτερη φορά. Και τρίτη. Ο άνθρωπος εξακολουθούσε να κλέβει το μέλι. Τότε το σκοινί που τον κρατούσε από ψηλά μεταμορφώθηκε σε φίδι. Τρομοκρατημένος ο τρυγητής το κτύπησε με το μαχαίρι του και το φίδι έπεσε κομματιασμένο στο βάθος του φαραγγιού. Από τότε, το μέλι, λιγόστευε, λιγόστευε, ώσπου χάθηκε... Παράλληλα με την συγκέντρωση των φυτών στο Βοτανολόγιο, επιθυμία μας είναι να συλλέγονται και οι μύθοι που συνοδεύουν τα φυτά, τα ζώα και τα τοπία του οικοσυστήματος. Ήδη, μετά από αίτημα μας ο Δήμαρχος Διρφύων κύριος Γιάννης Μπουροδήμος δήλωσε ότι θα παραχωρηθούν δύο αίθουσες σε δημόσιο κτίριο της Στενής για την ίδρυση Μουσείου χλωρίδας. Όμως το άμεσο φλέγον ερώτημα είναι: Έχουμε καθήκον ή όχι να προστατέψουμε τα βουνά μας; Όπως διδάσκουν οι μύθοι των προγόνων, οφείλουμε να σεβαστούμε τη Φύση. Για να τιμήσουμε την κληρονομιά μας, τους εαυτούς μας και τα παιδιά.

(Το κείμενο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Ορειβασία, τεύχος 35, Ιαν. 2000» που εξέδωσε ο Ορειβατικός Σύλλογος Χαλκίδας).

• Προηγούμενο
• Επόμενο