Χανιτζήδες
«Όποιος μπει μέσα χάνει κι όποιος δεν μπει χάνει», θυμοσοφική άποψη που προσπαθεί να εξηγήσει την ονομασία, εννοώντας ότι όποιος μπει χάνει τα λεφτά του, κι όποιος δεν μπει χάνει το φαγοπότι. Δεν ξέρουμε πως επικράτησε αυτή η άποψη μιας και οι πατριώτες μας που έμπαιναν στα χάνια, μάλλον κουβάλαγαν το φαγητό που έτρωγαν στο ταγάρι τους λόγω έλλειψης χρημάτων.
Κατάκοποι έφταναν στα Χάνια μετά από πολύ ώρα ποδαρόδρομο. Πεζοί, ας είχαν και το ζώο γιατί όλο και με κάτι θα ήταν φορτωμένο. «Αρκάτος», δηλαδή χωρίς βάρος με ελεύθερα τα χέρια πεζοπόρος, δεν υπήρχε εκείνα τα χρόνια. Το πρώτο χάνι που εξυπηρετούσε βασικά τους Κουμιώτες ήταν στο Μίστρο, εκεί που σήμερα είναι το χωριό. Οι Μιστριώτες έμεναν τότε στον Πάνω Μίστρο και λίγο πιο παλιά στον Παλιόμιστρο.
Το Χάνι ήταν ιδιοκτησία Γιώργου Τσώκου και Παναγιώτη Ντάρλα. Πεντακόσια μέτρα πριν από τον Πισσώνα, υπήρχε ένα πολύ παλιό χάνι για το οποίο δεν υπάρχει καμία πληροφορία. Το επόμενο χάνι ήταν ενάμιση περίπου χιλιόμετρα μετά τον Πισσώνα. Το έλεγαν το Πάνω Χάνι και σταμάτησε τη λειτουργία του από πολύ παλιά. Ήταν του Λουκαδάκη. Το επόμενο χάνι ήταν το Κάτω Χάνι. Το είχαν δυο Στροπωνιάτες, ο Χρήστος και ο Γιάννης Καρλατήρας. Από εκεί έφταναν στη Χαλκίδα, όπου στην οδό Γαζέπη υπήρχαν τα 5-6 χάνια που πήγαιναν οι πατριώτες μας. Εμπορικός δρόμος από τότε η Γαζέπη είχε 4-5 φαγάδικα, πεταλωτές, σαμαρά και άλλα καταστήματα. Στα Χάνια έδεναν τα ζώα τους και τα τάιζαν με τη ζωοτροφή που κουβάλαγαν μαζί τους. Το χάνι δεν πρόσφερε σανό, παρά μόνο «στύλο» όπως έλεγαν για να δέσεις το ζώο και γούρνα για νερό. Για ύπνο ο πάνω όροφος, όπου ο καθένας σκεπαζόταν με την βελέντζα που κουβάλαγε μαζί του. Το ένα χάνι ήταν του Πίσχινα στη μέση της Γαζέπη, απέναντι ακριβώς του Μπούρικα και πιο πάνω του Καμπιώτη Τάσου Παύλου (Χανιάρης) και κολλητά του Πολυχρόνη Μπασούκου. Στου Παύλου το χάνι η κυρά-Βασίλω μαγείρευε για αυτούς τους λίγους που ήθελαν να παραγγείλουν. Το χάνι του Πίσχινα δεν είχε χώρο για ύπνο, κι έτσι όποιος ήθελε να κοιμηθεί κοιμόταν στο καφενείο του Πίσχινα, που είχε βάλει και ψάθες για αυτό το λόγο. Πίσω από τη σημερινή ψαραγορά βρισκόταν το χάνι του Σταμούλη, πιο δίπλα το χάνι του Τσότσου και πιο δίπλα του Ζαχαρόπουλου. Τα χανιάτικο, δηλαδή η αμοιβή για την φιλοξενία την εποχή που έκλεισαν τα χάνια λίγο πριν το 1950, ήταν από 1,5 έως 2 δραχμές.
Γιάννης Μητάκης