Οι Νερόμυλοι στον Ελλαδικό χώρο
Έως και πριν πενήντα χρόνια η Ελλάδα ήταν γεμάτη από νερόμυλους. Μετά την επανάσταση του 1821 και την απελευθέρωση από τους Τούρκους, στα όρια του τότε ελληνικού κράτους καταγράφηκαν 6.000 νερόμυλοι. Από αυτούς οι 5.500 περίπου ήταν τούρκικοι και οι περισσότεροι ήταν κατεστραμμένοι. Περιήλθαν στο ελληνικό κράτος, το οποίο νοίκιαζε όσους ήταν λειτουργικοί.
Σήμερα σε όλο τον ελλαδικό χώρο υπάρχουν ίχνη 20.000 νερόμυλων περίπου.
Η ονομασία των μύλων έχει σχέση με την τοποθεσία που βρίσκονταν ή με το όνομα του πρώτου κτήτορα. Οι νερόμυλοι άρχισαν να υπολειτουργούν από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια. Η εγκατάλειψη της υπαίθρου και η αλλαγή της τεχνολογίας που έφερε ο εξηλεκτρισμός, ήταν οι λόγοι που έφεραν το τέλος των νερόμυλων. Το μόνο που έχει απομείνει είναι τα ερείπια και οι θρύλοι που πλάστηκαν γύρω από αυτούς, όλους τους προηγούμενους αιώνες.
Οι νερόμυλοι κτίζονταν κοντά σε ποτάμια, προσεκτικά πάντα σε σημείο που να μην τους επηρεάζουν οι πλημμύρες του ποταμού. Συνήθως δεν ενδιέφερε η απόσταση από τα χωριά, αλλά έδιναν προτεραιότητα στο σημείο που τους βόλευε η ροή του νερού που ερχόταν από τη δέση. Φρόντιζαν να έχουν τη μεγαλύτερη δυνατή ποσότητα και το μεγαλύτερο δυνατό ύψος πτώσης του νερού.
Η αρχιτεκτονική.
Η κατασκευή των νερόμυλων ήταν απλή και βασιζόταν στην τοπική αρχιτεκτονική και παράδοση. Οι περισσότεροι ήταν λιθόκτιστοι με ορθογώνιο σχήμα και σκεπή καλυμμένη από κεραμίδια ή σχιστόλιθους.
Τα χτίσματα ήσαν πέτρινα και συνήθως με πέτρα όχι τόσο καλή, αφού την έπαιρναν από το ποτάμι και είχε λειανθεί από το νερό. Ο μύλος ήταν συνήθως μονό κτίσμα με ένα μικρό δωματιάκι δίπλα, για να μένει ο κόσμος που περίμενε τη σειρά του ή ακόμα και ο μυλωνάς τη νύχτα για να προσέχει το μύλο όταν δούλευε. Λιτός ο εξοπλισμός του, συνήθως: ένα αχυρένιο στρώμα, ένα τζάκι και ίσως κάποια σκεύη μαγειρικής.
Σε πολλές περιπτώσεις ο μυλωνάς είχε δίπλα και το σπίτι του, το φούρνο και τα περιβόλια του, μιας και νερό υπήρχε άφθονο.
Το χτίσιμο του νερόμυλου ήταν κοπιαστική εργασία, ειδικά όταν αποφάσιζαν να μην χρησιμοποιήσουν πέτρες από το ποτάμι και η απόσταση της μεταφοράς της πέτρας ήταν μεγάλη. Τα υποζύγια κουβαλούσαν συνεχώς πέτρες, ενώ αρκετά κοντά έστηναν το ασβεστοκάμινο για το συνδετικό υλικό. Συγγενείς, φίλοι, αλλά και όλο το χωριό, όπως συνηθιζόταν τότε, δούλευαν για να κτιστεί ο μύλος.
ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ Ο ΝΕΡΟΜΥΛΟΣ
ΓΙΑΝΝΗ ΜΗΤΑΚΗ