ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΕΝΗΣ ΕΥΒΟΙΑΣ

Η "Γέφυρα Ιστορίας και πραγματικότητας" κυκλοφόρησε το πρώτο της τεύχος τον Οκτώβριο του 1995.Μηνιαίο φιλολογικό και ιστορικό περιοδικό με εντυπωσιακά αφιερώματα στην ευβοϊκή ιστορία και λογοτεχνία. Εκδότης ο Κωνσταντίνος Δ. Μυτάκης. Τον Δεκέμβρη του 1995 κυκλοφόρησε και το δεύτερο περιοδικό του  με τίτλο "ΕΝΑΛΛΑΞ". Περιοδικό ποικίλης ύλης με προσανατολισμό οικολογικό και περιβαντολογικό.

Και τα δυο περιοδικά ήταν μηνιαία.

Για κάθε παράλειψη που αφορά το δάσος, υπάρχει και μία τιμωρία. Αυτό είναι το μόνο σίγουρο. Το μόνο άγνωστο είναι το πότε; Τα στοιχεία που ανακοίνωσε η Ε.Ε. είναι μάλλον τα αισιόδοξα. Φανταστείτε τα απαισιόδοξα που δεν αποκαλύφθηκαν ποια είναι. Τουλάχιστον πέντε μήνες από τη ζωή του χάνει ο κάθε άνθρωπος, λόγω της μόλυνσης του περιβάλλοντος και της απώλειας οξυγόνου από τις πυρκαγιές που καταστρέφουν τα δάση. Το ερώτημα που θα κάνει κάποιος είναι ότι από πότε η αδιαφορία θεωρείται έγκλημα; Όπως μας απάντησε ένας εθελοντής δασοπυροσβέστης όπου υπάρχει αδιαφορία για το δάσος είναι αχαριστία. Δεν μπορείς σε κάτι που σου προσφέρει τόσα πολλά να είσαι αδιάφορος. Πρόσφερέ του τουλάχιστον το ελάχιστο που μπορείς να κάνεις γι' αυτό. Τη δυνατότητα να ζήσει, έστω μόνο και μόνο για να σου προσφέρει.

Στο δια ταύτα τώρα. Τα δάση της Εύβοιας αποτελούνται κυρίως από καστανιές, πεύκα και έλατα. Κοντά σ' αυτά τα δέντρα ζουν κι άλλα 1.000 φυτικά είδη που αποτελούν ένα ζωντανό μουσείο της ελληνικής χλωρίδας. Το ερώτημα που μπαίνει είναι αν είμαστε ικανοί να προστατεύσουμε έναν τέτοιο θησαυρό; Ποια είναι η ευαισθησία μας στην ασθένεια που πλήττει τις καστανιές και τις καταστρέφει; Ποια μέτρα δασοπροστασίας έχουμε πάρει; Ειδικά τα μέτρα που αφορούν την πρόληψη ποια είναι; Τα ερωτήματα είναι μάλλον ρητορικά. Κι επειδή σ' όλους τους κανόνες υπάρχουν και οι εξαιρέσεις, όσα καλά λόγια κι αν αναφέρεις για τα υπέροχα παιδιά των Ψαχνών και του Αγίου Αθανασίου είναι λίγα. Έκαναν την ευαισθησία τους πράξη και αποτελεσματικότητα. Οι δυο αυτοί σύλλογοι το μόνο που ζητούν σαν ανταπόδοση είναι οι μιμητές!

Γ.ΜΗΤΑΚΗΣ

Μια φορά και έναν καιρό υπήρχε ένας ποταμός σε ένα κομμάτι γης, που κάποια στιγμή έγινε ένα μεγάλο νησί και το ονόμασαν Εύβοια. Ο ποταμός που παρέμεινε εκεί βαφτίστηκε κι αυτός: τον είπαν Λήλαντα. Γεννήθηκε πολύ πριν τον άνθρωπο και δούλευε επί αιώνες σε συνεργασία με την υπόλοιπη φύση, για το χατίρι μιας κυράς που την έλεγαν Αρμονία. Καθώς περνούσαν τα χρόνια, ο ποταμός μεγάλωνε και μαζί του μεγάλωνε και το έργο που προσέφερε. Δημιούργησε μια μεγάλη και πολύ εύφορη πεδιάδα και ένα όμορφο δέλτα, στο οποίο έβρισκαν τροφή και καταφύγιο πολλά είδη πουλιών και άλλων ζώων.

Κάποια στιγμή στην περιοχή εμφανίστηκε ο άνθρωπος. Ο ποταμός τον καλοδέχτηκε και του προσέφερε την εύφορη πεδιάδα που είχε δημιουργήσει προκειμένου να κατοικήσει εκεί, να την καλλιεργήσει και να τραφεί. Προς τιμή του λοιπόν ο άνθρωπος ονόμασε την πεδιάδα αυτή Ληλάντιο Πεδίο. Τα χρόνια πέρασαν, έγιναν αιώνες και μαζί τους η δουλειά για την κυρά Αρμονία συνεχιζόταν. Η Βροχή έπεφτε και ο Λήλας τη μάζευε στην αγκαλιά του και την μετέφερε μαζί με άλλα υλικά προς το δέλτα του, όπου συνέχιζε να προσφέρει την εύφορη γη του σε φυτά, ανθρώπους και ζώα. Ο άνθρωπος καλλιεργούσε τη γη και την πότιζε με τα νερά που του έφερνε ο Λήλας. Όλα δούλευαν ρολόι και όλοι ήταν χαρούμενοι.

Κάποια στιγμή όμως, ο άνθρωπος αποφάσισε ότι ήθελε περισσότερα. Αποφάσισε ότι ήθελε περισσότερη γη για καλλιέργειες, περισσότερο νερό και στη συνέχεια περισσότερη γη για να χτίσει σπίτια, αποθήκες, θερμοκήπια και άλλα πολλά.… Στην περιοχή άρχισαν να καταφθάνουν και άνθρωποι που είχαν σπίτι και δουλειά σε άλλη περιοχή. Όμως τους άρεσε εκεί. Είχε θάλασσα, όμορφο τοπίο, ποταμό, φύση. Έτσι αποφάσισαν να φτιάξουν κι εκεί ένα σπίτι που το ονόμασαν «Εξοχικό» και το οποίο το επισκέπτονταν μερικές μόνο μέρες τον χρόνο. Κάπως έτσι όλοι αυτοί οι άνθρωποι μαζί αποφάσισαν να πάρουν τα ηνία από την Αρμονία και να γίνουν αυτοί οι αφέντες της περιοχής.

Έτσι και έκαναν και σιγά, σιγά άρχισαν να κατεβαίνουν όλο και χαμηλότερα στην εύφορη πεδιάδα, μέχρι που έφτασαν στη θάλασσα και είδαν ότι το πιο όμορφο κομμάτι της πεδιάδας ήταν το δέλτα του Λήλαντα. Εκεί λοιπόν άρχισαν να χτίζουν έναν νέο οικισμό. Ήταν τόσο όμορφα εκεί, που αποφάσισαν να ονομάσουν τον οικισμό τους «Όαση». Έτσι άρχισαν να χτίζουν και ο ποταμός έβλεπε. Έχτιζαν, έχτιζαν, ώσπου τελείωσε η στεγνή γη και κάποιοι έμειναν παραπονεμένοι. Τότε οι άνθρωποι που ήσαν πρώτοι μεταξύ πρώτων τους καθησύχασαν λέγοντάς τους ότι θα κάνουν ό, τι είναι απαραίτητο για να χτίσουν και αυτοί και να μη μείνουν παραπονεμένοι. Έτσι, κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, όταν ο Λήλας είναι πάντα πιο αδύναμος, του επιτέθηκαν και τον χτύπησαν με μανία. Τον περιόρισαν, τον έσκαψαν και τελικά τον φυλάκισαν, ορθώνοντας σε μεγάλο τμήμα της κοίτης του τσιμεντένια τείχη και μετατρέποντάς τον σε κανάλι.

Ανενόχλητοι πια άρχισαν να μπαζώνουν και να χτίζουν μεγάλα τμήματα του δέλτα του Λήλαντα. Μόλις τελείωσαν, όλοι οι άνθρωποι ήταν πια ικανοποιημένοι και ο Λήλας έστεκε και τους κοίταζε. Αποδυναμωμένος πια και φυλακισμένος, ήταν ανήμπορος να προσφέρει όσα πρόσφερε παλιά. Και η ζωή κύλησε για λίγο ομαλά. Όμως στην φούρια τους να χτίσουν παντού, οι άνθρωποι δεν σήκωσαν το κεφάλι για να δουν τι κάνουν (βλέπετε πολλά από αυτά που έκαναν ήταν παράνομα και άρα έπρεπε να γίνουν γρήγορα). Όταν πια τελείωσαν το μεγαλύτερο κομμάτι της «δουλειάς» τους, ανασήκωσαν για λίγο το κεφάλι και είδαν ότι η περιοχή δεν ήταν πια τόσο όμορφη.

Για την ακρίβεια ήταν πλέον άσχημη. Τα σπίτια άναρχα βαλμένα εδώ και εκεί, οι δρόμοι έσκιζαν και χώριζαν τη γη, η πεδιάδα άρχισε να γίνεται λιγότερο εύφορη, η παραλία συρρικνώθηκε και βρώμιζε συχνά, η φύση όλο και λιγόστευε και το ποτάμι… ο Λήλας με το δέλτα του, ήταν πια κανάλι. Πουθενά δεν υπήρχε η οργιώδης βλάστηση και τα δεκάδες πουλιά που ομόρφαιναν το τοπίο και βέβαια πουθενά δεν υπήρχε η αναπλήρωση και ο εμπλουτισμός της γης που προσέφερε κάποτε ο Λήλας.

Ωστόσο, η βροχή, που ήταν ο μεγαλύτερος σύμμαχος του Λήλαντα, δεν είχε πει την τελευταία της λέξη. Έτσι κάποια μέρα πλησίασε τον ποταμό για να τον παρηγορήσει προτείνοντάς του μια ύστατη προσπάθεια αντεπίθεσης. Ο Λήλας δέχτηκε και μετά από μερικές μέρες σχεδιασμού της μάχης, η βροχή άρχισε να πέφτει λυσσαλέα από τους ουρανούς. Ο Λήλας τη μάζευε αστείρευτα, άλλωστε ήταν κάτι που όφειλε αλλά και ήξερε να κάνει πολύ καλά. Σιγά, σιγά ο Λήλας μεγάλωνε ξανά κι όσο η βροχή έπεφτε, τόσο αυτός μεγάλωνε, ώσπου κάποια στιγμή δυνάμωσε τόσο, που έσπασε τα πρώτα τσιμεντένια τείχη. Εκείνα που οι άνθρωποι είχαν ορθώσει για να τον φυλακίσουν… Και μαζί με τα τείχη, παρέσυρε σπίτια, δρόμους, κολώνες, αυτοκίνητα, στην προσπάθειά του να ξαναγίνει αυτό που ήταν κάποτε: ένας Ποταμός!

Όταν η βροχή πια στέρεψε, οι άνθρωποι δεν πίστευαν στα μάτια τους. Πολλά από αυτά που με κόπους είχαν χτίσει έγιναν βορά του καναλιού που ήθελε να ξαναγίνει ποτάμι. Τα όνειρά τους είχαν πλέον γεμίσει λάσπες και συντρίμμια. Αντί όμως να συνειδητοποιήσουν ότι έπρεπε με κάποιον τρόπο να τα βρουν και να συμμαχήσουν με τον Λήλαντα αλλά και την υπόλοιπη φύση, προκειμένου να μην ξαναζήσουν παρόμοιες στιγμές, αυτοί αντεπιτέθηκαν ξανά και άρχισαν πάλι να στήνουν τα τείχη τους, να σκάβουν βαθύτερα για να ξανακάνουν τον Λήλαντα κανάλι… Δεν κατάλαβαν ούτε για μια στιγμή ότι μπορεί να νίκησαν και να κατέστρεψαν την Αρμονία και τη Φύση, αλλά τον ποταμό δεν θα τον νικήσουν έτσι απλά. Και δυστυχώς για όλους η ιστορία θα επαναληφθεί…

ΥΓ1. Οποιαδήποτε ομοιότητα με ονόματα και καταστάσεις ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΚΑΘΟΛΟΥ συμπτωματική.

ΥΓ2. Οι εκβολές του ποταμού Λήλαντα είναι ένας από τους 77 υγρότοπους που έχουμε απογράψει στην Εύβοια. Μαζί με το Έλος Μπούρτζι αποτελούσαν κάποτε έναν ενιαίο υγρότοπο, ο οποίος συρρικνώθηκε και υποβαθμίστηκε σημαντικά από παράνομες ανθρώπινες δραστηριότητες. Στο Ληλάντιο Πεδίο υπάρχει ένας ακόμα πολύ σημαντικός υγρότοπος, η Αλυκή Κοπανά, ο οποίος δεν ξέφυγε ούτε αυτός από την ανθρώπινη δίψα για επέκταση και «ανάπτυξη».

Κείμενο: Νίκος Γεωργιάδης

Η Γη με την ηλικία των πέντε δισ. χρόνων αδυνατεί πλέον να συντηρεί με την ίδια ικανότητα και τους ίδιους φυσικούς τρόπους, όπως παλαιότερα, τη ζωή των κατοίκων της. Κι αυτό γιατί η ανθρώπινη επέμβαση και η απερίσκεπτη εκμετάλλευση του φυσικού πλούτου οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην «Έκρηξη της Γης». Ο homo sapiens δεν μπόρεσε να καταλάβει ότι είναι περαστικός απ’ αυτόν τον πλανήτη κι ότι είναι ένας από τους άπειρους οργανισμούς του κι όχι ο μοναδικός. Έτσι με το συνεχή βιασμό της φύσης προκάλεσε ασθένειες από τις οποίες κρέμεται σήμερα η ζωή του πλανήτη μας.

Ένα σύντομο «Ιατρικό Δελτίο» θα έδειχνε:

ΩΚΕΑΝΟΙ: Η ζωή δημιουργήθηκε στον Ωκεανό. Εκεί υπάρχει και σήμερα η μεγαλύτερη γενετική ποικιλία ειδών. Το 97% των βιότοπων βρίσκονται στη θάλασσα. Σήμερα όμως οι ωκεανοί μετατρέπονται σε υδάτινες έρημους από:

- αλιευτικούς στόλους υψηλής τεχνολογίας

- ρύπανση από δηλητηριώδη απόβλητα, βλαβερές ουσίες, ψάρεμα με δυναμίτη και κυάνιο, πυρηνικές δοκιμές και ατομικά υποβρύχια.

ΔΑΣΗ: Από τα 620 εκατομμύρια «πρωτοδάσους» που κάλυπταν τον πλανήτη πριν από 8000 χρόνια έμειναν μόνο 130 εκατ. Παρθένου δάσους.

ΚΛΙΜΑ: Το κλίμα στην κυριολεξία εξεγείρεται. Η θερμοκρασία αυξάνεται. Η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει. Οι βροχοπτώσεις καταποντίζουν ολόκληρες περιοχές ενώ η ξηρασία απειλεί με τρομερές καταστροφές. Έχουμε αναδιάταξη εποχών, οι επιδημίες θερίζουν, οι πάγοι λιώνουν. Το Ελ Νίνιο με την τρομακτική έκλυση ενέργειας που απελευθερώνει και την υπερθέρμανση του Ειρηνικού ναρκοθετεί τον πλανήτη με απρόβλεπτα αποτελέσματα.

Επίσης οι τόνοι διοξειδίου του άνθρακα, που εκλύονται στην ατμόσφαιρα, και η μείωση της ζώνης του όζοντος αποτελούν άλλη μια βασική αιτία διαταραχής του κλίματος.

ΕΡΗΜΩΣΗ: Οι έρημοι και οι στέπες διευρύνονται λόγω της ξηρασίας, της διάβρωσης και αφαλάτωσης των καλλιεργήσιμων εκτάσεων (φαινόμενα του θερμοκηπίου). Έτσι οι άνθρωποι καταλήγουν σε «οικολογικούς πρόσφυγες». Στη μεσογειακή λεκάνη επηρεάζονται άμεσα η Ισπανία, Ιταλία και Ελλάδα.

ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΟΤΗΤΑ: Κατά τον αμερικανό βιολόγο Ε. Ουίλσον η βιοποικιλότητα που προστατεύει το φυσικό οικοσύστημα από το οποίο εξαρτάται η ζωή του ανθρώπου - βελτιώνει το έδαφος, καθαρίζει τα νερά και τον αέρα -μειώνεται. Ο άνθρωπος εκτόπισε τα άλλα είδη.

Η εντατικοποίηση της γεωργίας και δασοπονίας, η αστική και βιομηχανική επέκταση, η πύκνωση δικτύων μεταφορών, η ρύπανση, η διευθέτηση των ποταμών, η καταστροφή των υγρότοπων και των ακτών, ο τουρισμός και το κυνήγι είναι οι ισχυρότερες πιέσεις που δέχεται το φυσικό περιβάλλον.

ΝΕΡΟ: Το 1995 το 20% του πληθυσμού της γης δεν είχε ακόμα πρόσβαση σε πόσιμο νερό. Το ποσοστό αυτό προβλέπεται να διπλασιαστεί το 2025. Φαντάζεται κανείς το μέγεθος του προβλήματος αν ληφθεί υπόψη ότι από την υδάτινη ποσότητα μόνο το 3% είναι κατάλληλο για τη συντήρηση της ζωής.

ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ: Ο σημερινός τουρισμός είναι εκρηκτικός αφού όλοι είμαστε ταξιδιώτες. Η Παγκόσμια Οργάνωση Τουρισμού ισχυρίζεται ότι ο τουρισμός είναι πια μια βιομηχανία που το 2010 θα φτάσει να κερδίζει πάνω από 3 τρισεκατομμύρια δολάρια και να απασχολεί πάνω από 200 εκατομμύρια ανθρώπους σ’ όλο τον κόσμο.

Αυτές οι συμφορές - πληγές του πλανήτη μας- αιμορραγούν συνεχώς. Και δυστυχώς στις παρυφές της 3ης χιλιετίας δεν υπάρχει περιβαλλοντική ηθική. Το περιβάλλον δεν αντιμετωπίζεται ως αξία και ως σχέση του ανθρώπου με τη φύση, όπως αυτή διαμορφώνεται μέσα στον εκρηκτικά εξελισσόμενο τεχνολογικό πολιτισμό, στο όνομα του οποίου ο άνθρωπος (και για να ακριβολογούμε το διεθνές κεφάλαιο) έχει ξεχάσει ότι η φύση του δόθηκε για να τη χρησιμοποιεί με σύνεση. Αποτέλεσμα ο μαγικός γήινος παράδεισος να μετατρέπεται ταχύτατα σε κόλαση. Κι αυτό γιατί οι κερδοσκόποι, αφού εμπορεύτηκαν τον άνθρωπο και όσα αυτός μπορεί να φτιάξει, εμπορεύτηκαν ακόμα και το αίμα, το γέλιο, το θάνατο, το τραγούδι, την ελπίδα, το μπετόν με τη γη και το σίδερο. Εμπορεύτηκαν το οξυγόνο (αγοράζουν το δικαίωμα εκπομπών ρύπων από τις τρίτες χώρες), τη θάλασσα, τα ναρκωτικά και τη βία και συσσώρευσαν από αυτή τη δραστηριότητα πλούτη και δύναμη. Η οικονομική κρίση και η περιβαλλοντική καταστροφή αλληλοσχετίζονται. Και οι δυο στηρίζονται στο κερδοσκοπικό μοντέλο της υπερπαραγωγικότητας.

Γιάννης Μητάκης